Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

adulescentes C

  • 1 adulescens

    ădŭlescens (only ădŏl- in the verb and part. proper), entis ( gen. plur. usu. adulescentium, e. g. Cic. Tusc. 5, 27 al.:

    adulescentum,

    Plaut. Ps. 1, 3, 130).
    A.
    P. a., growing up, not yet come to full growth, young:

    eodem ut jure uti senem liceat, quo jure sum usus adulescentior, Ter. Hec. prol. alt. 3: uti adulescentior aetati concederet, etc.,

    Sall. H. 1, 11 (Fragm. ap. Prisc. 902).— Trop., of the new Academic philosophy:

    adulescentior Academia,

    Cic. Fam. 9, 8, 1.— Sup. and adv. not used.—
    B.
    Subst. comm. gen., one who has not yet attained maturity, a youth, a young man; a young woman, a maiden (between the puer and juvenis, from the 15th or 17th until past the 30th year, often even until near the 40th; but the same person is often called in one place adulescens, and in another juvenis, e. g. Cic. Fam. 2, 1, with Att. 2, 12; cf. id. Top. 7; often the adulescentia passes beyond the period of manhood, even to senectus; while in other cases adulescentia is limited to 25 years, Cic. Tusc. 2, 1, 2 Goer.: “Primo gradu usque ad annum XV. pueros dictos, quod sint puri, i. e. impubes. Secundo ad XXX. annum ab adolescendo sic nominatos,” Varr. ap. Censor. cap. 14. “Tertia (aetas) adulescentia ad gignendum adulta, quae porrigitur (ab anno XIV.) usque ad vigesimum octavum annum,” Isid. Orig. 11, 2, 4. Thus Cicero, in de Or. 2, 2, calls Crassus adulescens, though he was 34 years old; in id. Phil. 2, 44, Brutus and Cassius, when in their 40th year, are called adulescentes; and in id. ib. 46, Cicero calls himself, at the time of his consulship, i. e. in his 44th year, adulescens; cf. Manut. ap. Cic. Fam. 2, 1, p. 146):

    tute me ut fateare faciam esse adulescentem moribus,

    Plaut. Mil. 3, 1, 67:

    bonus adulescens,

    Ter. And. 4, 7, 4:

    adulescentes bonā indole praediti,

    Cic. Sen. 8, 26:

    adulescens luxu perditus,

    Ter. Ad. 4, 7, 42:

    adulescens perditus et dissolutus,

    Cic. Tusc. 4, 25; Vulg. Gen. 34, 19; ib. Matt. 19, 20.—Homo and adulescens are often used together:

    amanti homini adulescenti,

    Plaut. Trin. 4, 2, 94; Ter. Phorm. 5, 9, 53; Cic. Fam. 2, 15:

    hoc se labore durant homines adulescentes,

    Caes. B. G. 6, 28; Sall. C. 38; id. J. 6; Liv. 2, 6.— Fem.:

    optimae adulescenti facere injuriam,

    Ter. And. 3, 2, 8:

    Africani filia adulescens,

    Cic. Div. 1, 18 fin. The young Romans who attended the proconsuls and propraetors in the provinces were sometimes called adulescentes (commonly contubernales), Caes. B. C. 1, 23; 1, 51. Sometimes adulescens serves to distinguish the younger of two persons of the same name:

    Brutus adulescens,

    Caes. B. G. 7, 87: P. Crassus adulescens, id. ib. 1, 52, and 3, 7:

    L. Caesar adulescens,

    id. B. C. 1, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > adulescens

  • 2 ago

    ăgo, ĕre, ēgi, actum, tr.    - voir l'article ago de Gaffiot.    - axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; axit = egerit, Paul. Diac. 3, 3; agier = agi,” Cic. Off. 3, 15; agentūm = agentium, Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6).    - cf. gr. ἄγω. [st1]1 [-] chasser devant soi, faire marcher, conduire, pousser, amener (en parlant des êtres animés ou personnifiés).    - jus agendi, Caj.: le droit de passage (avec un troupeau).    - agere captivum prae se, Curt. 7, 6: faire marcher un captif devant soi.    - agere agmen, Virg.: conduire une troupe.    - agere currum: conduire un char.    - agere capellas, Virg.: mener les chèvres au pâturage.    - se agere, Virg. (agi, Liv.): se transporter, aller.    - unde agis (s.-ent. te)? Plaut.: d'où viens-tu?    - quo agis te? Plaut. Am.: où vas-tu?    - ad castra Samnitium perrexit, quo multitudo omnis consternata agebatur, Liv. 10, 29: il marcha vers le camp des Samnites où se dirigeait, épouvantée, toute la foule des soldats.    - agere carmine quercus, Virg.: entraîner les chênes par ses chants.    - fluvius vi agens undas, Curt.: fleuve qui roule ses eaux avec impétuosité.    - praecipites Germani in amnem aguntur, Tac. H. 5: les Germains sont poussés et précipités dans le fleuve. [st1]2 [-] emmener comme capture.    - praedam (praedas) agere, Sall.: se retirer avec du butin (hommes et bétail).    - agere et ferre: emmener et emporter = piller.    - res sociorum ferri agique vidit, Liv.: il vit livrer au pillage les biens des alliés.    - agunt feruntque cuncta, Tac. (fig.): ils mènent tout à leur gré. [st1]3 [-] poursuivre, chasser, mettre en fuite.    - apros agere, Virg. G. 3, 412: poursuivre des sangliers [à la chasse].    - acerba fata Romanos agunt, Hor. Epo. 7,17: des destins cruels poursuivent les Romains.    - agentia verba Lycamben, Hor. Ep. 1, 19, 25: les mots qui harcèlent Lycambe.    - agere hostem ad naves, Just.: poursuivre l'ennemi jusqu'aux vaisseaux.    - agere aliquem de fundo, Cic.: chasser qqn de sa propriété.    - agere in fugam: mettre en fuite.    - lapidibus aliquem agere: chasser qqn à coups de pierres. [st1]4 [-] conduire, gouverner, entraîner, pousser à, contraindre; émouvoir, agiter, inquiéter, solliciter, attirer.    - Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, Virg. En. 1: Troyens ou Tyriens, ils seront traités par moi sans distinction.    - se agere = se gerere: se comporter, se conduire.    - tantā mobilitate sese Numidae agunt, Sall. J. 56: tant la conduite des Numides est mobile.    - aliquem transvorsum agere, Sall. J. 6, 3: pousser qqn hors du droit chemin.    - aliquem praecipitem agere, Cic.: entraîner qqn à sa perte.    - agere in furorem, Quint.: rendre furieux.    - agere in bellum, Tac.: pousser à la guerre.    - agere ad omne scelus, Tac.: pousser à tous les crimes.    - me profari agit, Sil.: il me pousse à parler.    - agere in mortem: pousser à se donner la mort.    - deus ultor agebat, Ov. M. 14: un dieu vengeur l'agitait.    - diris agam vos, Hor. Epod. 5: je vous poursuivrai de mes imprécations.    - ubi studio agitur aut irā, Curt.: dès que (la foule) est emportée par l'enthousiasme ou la colère.    - seu te discus agit, Hor.: ou si le disque t'attire. [st1]5 [-] mouvoir (une chose), donner une impulsion, donner une direction, faire avancer, pousser.    - fracturae centum libras agentes, Plin.: des fragments de roche [remuant la balance] = pesant cent livres.    - agere navem, Hor.: diriger un vaisseau.    - in litus naves agere, Liv. 22, 19: tirer les bateaux sur le rivage.    - agere vineas, Caes.: faire avancer les mantelets.    - cuniculum agere ad aerarium? Cic. Off. 3: conduire (faire) une galerie jusqu'au Trésor public.    - agere limitem (au fig.): reculer les limites, gagner du terrain. [st1]6 [-] pousser au-dedans, faire pénétrer, enfoncer.    - agere telum costis, Sil.: enfoncer un trait dans la poitrine.    - agere fulmen, V.-Fl.: lancer la foudre.    - pluma in cutem radices egerat imas, Ov. M. 2: le plumage avait enfoncé dans la peau de profondes racines.    - agere rimas: se fendre, se lézarder, se gercer. [st1]7 [-] pousser au-dehors, faire sortir de soi.    - agere frondem, Plin.: pousser des feuilles.    - scintillas agere, Lucr. 2, 675: lancer des étincelles.    - agere spumas, Cic.: écumer.    - agere contagia, Virg.: répandre la contagion.    - animam agere, Cic.: rendre l’âme, expirer.    - sudor agitur, Sil.: la sueur s'échappe des pores. [st1]8 [-] passer le temps, être, vivre, séjourner, habiter.    - agere (vitam): passer sa vie, vivre.    - decimum annum agere: être dans sa dixième année, être âgé de neuf ans.    - agere pacem: vivre en paix, être en paix.    - alter agebatur mensis, Ov.: le second mois s'écoulait.    - securum agere aevum, Hor.: mener une vie tranquille.    - agere hiberna, Liv.: être en quartier d'hiver.    - annum ago octogesimum, Cic.: je suis dans ma quatre-vingtième année.    - Marius apud primos agebat, Sall.: Marius était à l'avant-garde.    - in spe agere, Tac.: espérer.    - in omni Africa, quae procul a mari agebat, Sall. J. 89: dans toute l'Afrique, qui était éloignée de la mer.    - agere dies festos, Cic. Verr. 2.4.48: célébrer des jours de fête. [st1]9 [-] faire, agir, être actif, travailler, être efficace.    - agere rem negligenter, Ter.: mener une affaire avec négligence.    - quid agis? = que fais-tu? ou comment vas-tu?    - hoc age, Plaut.: fais attention.    - quid agam? = que dois-je faire? que faire?    - aliud agere: penser à autre chose, être indifférent, être distrait.    - nihil agere: ne rien faire, n’aboutir à rien.    - nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum, Cic. Tusc. 2, 25, 61: tu perds ton temps, ô douleur! Si importune que tu sois, jamais je ne reconnaîtrai que tu es un mal.    - electum agere: faire son choix, choisir.    - virtus aliquid agit, Sen.: la vertu est active.    - id agimus ut + subj.: nous travaillons à ceci que, notre but (notre objectif) est de.    - nihil agetur, Dig.: il n'y aura rien de fait, l'acte sera nul.    - gratias agere: remercier.    - laudes agere: glorifier.    - forum agere: rendre la justice.    - e re sua agere: agir selon son propre intérêt.    - rem agere cum aliquo: régler une affaire avec qqn. [st1]10 [-] agir de telle ou telle façon, traiter qqn bien ou mal.    - agere bene aliquo: se comporter bien à l’égard de qqn.    - male agere, Cic.: se conduire mal.    - praeclare agere cum aliquo: bien agir à l'égard de qqn.    - non pessime cum iis agitur, Cic. (impers.): ils ne sont pas à plaindre.    - bene agi potuisse cum rebus humanis, si... Suet.:... que le monde aurait pu être heureux si...    - agere pro victoribus: se comporter en vainqueurs.    - sic par est agere cum civibus, Cic. Off. 2, 83: voilà comment il convient d’agir à l’égard de ses concitoyens.    - au pass. impers. secum male actum putat, Cic. Verr. 3, 119: il pense qu’on s’est mal comporté à son égard.    - cum illo quis neget actum esse praeclare? Cic. Lael. 11: qui pourrait dire que la destinée n’a pas été belle pour lui?    - optime actum cum eo videlur esse, qui... Cic. Fam. 5, 18, 1: il semble avoir un sort heureux celui qui...    - agite ut voltis, Cic. de Or. 2,367: agissez à votre guise.    - perge ut agis, Cic. Fam. 10, 12, 5: continue d’agir comme tu fais.    - bene agis, cum... jussisti, Liv. 8, 33, 10: tu as raison d’avoir ordonné.    - agere lege: agir conformément à la loi (c.-à-d. frapper de la hache).    - lictor, in eum primum lege age, Liv. 26, 6, 3: licteur, commence par lui l’application de la loi.    - cf. Liv. 26, 15, 9 ; Sen. Contr. 10, 3, 6. [st1]11 [-] administrer, gouverner, gérer, remplir une charge, s'occuper de, procéder à.    - agere bellum, Caes.: conduire la guerre, avoir la conduite de la guerre.    - agere regnum: régner.    - agere triumphum, Cic. Fam. 3, 10: triompher.    - agere mensuram, Plin. 15, 3, 4, § 14: mesurer.    - agere stationem, Liv. 35, 29: monter la garde.    - libera arbitria agere, Liv. 24, 45: [faire des décisions libres] = décider arbitrairement.    - agere consulatum, Quint. 12, 1, 16: être consul, exercer la fonction de consul, exercer le consulat.    - vigilias agere, Cic. Verr. 4.43.93: faire sentinelle.    - censum agere, Liv. 3.22: faire le recensement.    - agere senatum, Suet. Caes. 88: assembler le sénat.    - fiscum agere, Suet.: lever l'impôt. [st1]12 [-] rouler dans son esprit, songer à.    - nescio quid mens mea agat, Ov. H. 12, 212: je ne sais ce qui se passe dans mon esprit.    - agere cogitationem parricidalem, Quint.: nourrir la pensée d'un parricide.    - agere de intranda Britannia, Tac. Agr. 13: méditer une descente en Bretagne. [st1]13 [-] parler en public, prononcer un discours, haranguer, plaider; discuter, conférer, traiter; qqf. rendre un arrêt.    - in agendo plus quam in scribendo operam ponere, Cic.: s'occuper plus de parler que d'écrire.    - quum proxime res agentur, Plin.-jn.: la prochaine fois qu'on plaidera, à la première audience.    - agere (causam): plaider.    - Agricola juste agebat, Tac.: Agricola prononçait avec équité.    - agere coepit se + inf. Nep: il proposa de...    - agebatur de condicionibus, Liv.: on discutait sur les conditions.    - agere de aliqua re: traiter une affaire.    - agitur ea res in senatu: on traite de cette question au sénat.    - agere cum populo: s’adresser au peuple, porter une question devant le peuple.    - agere cum senatu: porter une question devant le sénat.    - nihil ago tecum, Plaut.: je n'ai rien à démêler avec toi.    - sic agere cum meis soleo, Plin.-jn.: voici ce que je dis aux gens de ma maison.    - hic de quo agebam, Ter.: celui dont je parlais.    - bella, quae agimus, Liv. 10: les guerres que nous racontons.    - quae tecum, Catilina, sic agit: et la voici qui s’adresse directement à toi, Catilina (à propos de la patrie).    - agere cum aliquo ut... Cic.: discuter avec qqn pour que, prier qqn de...    - formule de contrat inter bonos bene agier oportet, Cic. Off. 3: il faut que les choses se passent bien entre honnêtes gens. [st1]14 [-] intenter une accusation, accuser.    - si quid de se agi vellent, Nep.: s'ils voulaient lui faire un procès.    - agere aliquem reum, Liv.: poursuivre qqn en justice.    - agere aliquem adulterii, Quint.: accuser qqn d'adultère. [st1]15 [-] représenter, exprimer, débiter (comme acteur ou comme orateur), remplir le rôle de, se conduire, agir comme; simuler, se donner les airs de, faire le...    - agere fabulam: jouer une pièce.    - agere primas partes: jouer le premier rôle.    - agere bonum virum: jouer le rôle d’honnête homme.    - agit Chaeram, Cic.: il joue le rôle de Chéréas.    - agere cum venustate, Cic.: avoir un débit agréable.    - agere partes misericordiae, Cic.: se conduire en homme compatissant.    - laetum convivam agit, Hor.: il agit en joyeux convive.    - agere unum hominem, Sen.: être toujours le même (ne jouer qu'un personnage).    - egi illos omnes adulescentes, Cic. Fam. 2, 9: j'ai contrefait (mimé) toute cette fameuse jeunesse. [st1]16 [-] au passif: être en question, être en jeu.    - non pecunia agitur, Ter.: ce n'est pas d'argent qu'il s'agit.    - agitur populi Romani gloria: il s’agit de la gloire du peuple romain (la gloire du peuple romain est en jeu).    - is de quo agitur: la personne en question.    - magna hereditas agitur: il est question d'un important héritage.    - mea res agitur: mon intérêt est en question, mon intérêt est en jeu.    - id agitur quis occiderit: la question est de savoir qui a tué.    - id de quo agitur: l'affaire en question.    - aguntur bona multorum, Cic.: il y va de la fortune de beaucoup de gens.    - voir actum; actus
    * * *
    ăgo, ĕre, ēgi, actum, tr.    - voir l'article ago de Gaffiot.    - axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; axit = egerit, Paul. Diac. 3, 3; agier = agi,” Cic. Off. 3, 15; agentūm = agentium, Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6).    - cf. gr. ἄγω. [st1]1 [-] chasser devant soi, faire marcher, conduire, pousser, amener (en parlant des êtres animés ou personnifiés).    - jus agendi, Caj.: le droit de passage (avec un troupeau).    - agere captivum prae se, Curt. 7, 6: faire marcher un captif devant soi.    - agere agmen, Virg.: conduire une troupe.    - agere currum: conduire un char.    - agere capellas, Virg.: mener les chèvres au pâturage.    - se agere, Virg. (agi, Liv.): se transporter, aller.    - unde agis (s.-ent. te)? Plaut.: d'où viens-tu?    - quo agis te? Plaut. Am.: où vas-tu?    - ad castra Samnitium perrexit, quo multitudo omnis consternata agebatur, Liv. 10, 29: il marcha vers le camp des Samnites où se dirigeait, épouvantée, toute la foule des soldats.    - agere carmine quercus, Virg.: entraîner les chênes par ses chants.    - fluvius vi agens undas, Curt.: fleuve qui roule ses eaux avec impétuosité.    - praecipites Germani in amnem aguntur, Tac. H. 5: les Germains sont poussés et précipités dans le fleuve. [st1]2 [-] emmener comme capture.    - praedam (praedas) agere, Sall.: se retirer avec du butin (hommes et bétail).    - agere et ferre: emmener et emporter = piller.    - res sociorum ferri agique vidit, Liv.: il vit livrer au pillage les biens des alliés.    - agunt feruntque cuncta, Tac. (fig.): ils mènent tout à leur gré. [st1]3 [-] poursuivre, chasser, mettre en fuite.    - apros agere, Virg. G. 3, 412: poursuivre des sangliers [à la chasse].    - acerba fata Romanos agunt, Hor. Epo. 7,17: des destins cruels poursuivent les Romains.    - agentia verba Lycamben, Hor. Ep. 1, 19, 25: les mots qui harcèlent Lycambe.    - agere hostem ad naves, Just.: poursuivre l'ennemi jusqu'aux vaisseaux.    - agere aliquem de fundo, Cic.: chasser qqn de sa propriété.    - agere in fugam: mettre en fuite.    - lapidibus aliquem agere: chasser qqn à coups de pierres. [st1]4 [-] conduire, gouverner, entraîner, pousser à, contraindre; émouvoir, agiter, inquiéter, solliciter, attirer.    - Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, Virg. En. 1: Troyens ou Tyriens, ils seront traités par moi sans distinction.    - se agere = se gerere: se comporter, se conduire.    - tantā mobilitate sese Numidae agunt, Sall. J. 56: tant la conduite des Numides est mobile.    - aliquem transvorsum agere, Sall. J. 6, 3: pousser qqn hors du droit chemin.    - aliquem praecipitem agere, Cic.: entraîner qqn à sa perte.    - agere in furorem, Quint.: rendre furieux.    - agere in bellum, Tac.: pousser à la guerre.    - agere ad omne scelus, Tac.: pousser à tous les crimes.    - me profari agit, Sil.: il me pousse à parler.    - agere in mortem: pousser à se donner la mort.    - deus ultor agebat, Ov. M. 14: un dieu vengeur l'agitait.    - diris agam vos, Hor. Epod. 5: je vous poursuivrai de mes imprécations.    - ubi studio agitur aut irā, Curt.: dès que (la foule) est emportée par l'enthousiasme ou la colère.    - seu te discus agit, Hor.: ou si le disque t'attire. [st1]5 [-] mouvoir (une chose), donner une impulsion, donner une direction, faire avancer, pousser.    - fracturae centum libras agentes, Plin.: des fragments de roche [remuant la balance] = pesant cent livres.    - agere navem, Hor.: diriger un vaisseau.    - in litus naves agere, Liv. 22, 19: tirer les bateaux sur le rivage.    - agere vineas, Caes.: faire avancer les mantelets.    - cuniculum agere ad aerarium? Cic. Off. 3: conduire (faire) une galerie jusqu'au Trésor public.    - agere limitem (au fig.): reculer les limites, gagner du terrain. [st1]6 [-] pousser au-dedans, faire pénétrer, enfoncer.    - agere telum costis, Sil.: enfoncer un trait dans la poitrine.    - agere fulmen, V.-Fl.: lancer la foudre.    - pluma in cutem radices egerat imas, Ov. M. 2: le plumage avait enfoncé dans la peau de profondes racines.    - agere rimas: se fendre, se lézarder, se gercer. [st1]7 [-] pousser au-dehors, faire sortir de soi.    - agere frondem, Plin.: pousser des feuilles.    - scintillas agere, Lucr. 2, 675: lancer des étincelles.    - agere spumas, Cic.: écumer.    - agere contagia, Virg.: répandre la contagion.    - animam agere, Cic.: rendre l’âme, expirer.    - sudor agitur, Sil.: la sueur s'échappe des pores. [st1]8 [-] passer le temps, être, vivre, séjourner, habiter.    - agere (vitam): passer sa vie, vivre.    - decimum annum agere: être dans sa dixième année, être âgé de neuf ans.    - agere pacem: vivre en paix, être en paix.    - alter agebatur mensis, Ov.: le second mois s'écoulait.    - securum agere aevum, Hor.: mener une vie tranquille.    - agere hiberna, Liv.: être en quartier d'hiver.    - annum ago octogesimum, Cic.: je suis dans ma quatre-vingtième année.    - Marius apud primos agebat, Sall.: Marius était à l'avant-garde.    - in spe agere, Tac.: espérer.    - in omni Africa, quae procul a mari agebat, Sall. J. 89: dans toute l'Afrique, qui était éloignée de la mer.    - agere dies festos, Cic. Verr. 2.4.48: célébrer des jours de fête. [st1]9 [-] faire, agir, être actif, travailler, être efficace.    - agere rem negligenter, Ter.: mener une affaire avec négligence.    - quid agis? = que fais-tu? ou comment vas-tu?    - hoc age, Plaut.: fais attention.    - quid agam? = que dois-je faire? que faire?    - aliud agere: penser à autre chose, être indifférent, être distrait.    - nihil agere: ne rien faire, n’aboutir à rien.    - nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum, Cic. Tusc. 2, 25, 61: tu perds ton temps, ô douleur! Si importune que tu sois, jamais je ne reconnaîtrai que tu es un mal.    - electum agere: faire son choix, choisir.    - virtus aliquid agit, Sen.: la vertu est active.    - id agimus ut + subj.: nous travaillons à ceci que, notre but (notre objectif) est de.    - nihil agetur, Dig.: il n'y aura rien de fait, l'acte sera nul.    - gratias agere: remercier.    - laudes agere: glorifier.    - forum agere: rendre la justice.    - e re sua agere: agir selon son propre intérêt.    - rem agere cum aliquo: régler une affaire avec qqn. [st1]10 [-] agir de telle ou telle façon, traiter qqn bien ou mal.    - agere bene aliquo: se comporter bien à l’égard de qqn.    - male agere, Cic.: se conduire mal.    - praeclare agere cum aliquo: bien agir à l'égard de qqn.    - non pessime cum iis agitur, Cic. (impers.): ils ne sont pas à plaindre.    - bene agi potuisse cum rebus humanis, si... Suet.:... que le monde aurait pu être heureux si...    - agere pro victoribus: se comporter en vainqueurs.    - sic par est agere cum civibus, Cic. Off. 2, 83: voilà comment il convient d’agir à l’égard de ses concitoyens.    - au pass. impers. secum male actum putat, Cic. Verr. 3, 119: il pense qu’on s’est mal comporté à son égard.    - cum illo quis neget actum esse praeclare? Cic. Lael. 11: qui pourrait dire que la destinée n’a pas été belle pour lui?    - optime actum cum eo videlur esse, qui... Cic. Fam. 5, 18, 1: il semble avoir un sort heureux celui qui...    - agite ut voltis, Cic. de Or. 2,367: agissez à votre guise.    - perge ut agis, Cic. Fam. 10, 12, 5: continue d’agir comme tu fais.    - bene agis, cum... jussisti, Liv. 8, 33, 10: tu as raison d’avoir ordonné.    - agere lege: agir conformément à la loi (c.-à-d. frapper de la hache).    - lictor, in eum primum lege age, Liv. 26, 6, 3: licteur, commence par lui l’application de la loi.    - cf. Liv. 26, 15, 9 ; Sen. Contr. 10, 3, 6. [st1]11 [-] administrer, gouverner, gérer, remplir une charge, s'occuper de, procéder à.    - agere bellum, Caes.: conduire la guerre, avoir la conduite de la guerre.    - agere regnum: régner.    - agere triumphum, Cic. Fam. 3, 10: triompher.    - agere mensuram, Plin. 15, 3, 4, § 14: mesurer.    - agere stationem, Liv. 35, 29: monter la garde.    - libera arbitria agere, Liv. 24, 45: [faire des décisions libres] = décider arbitrairement.    - agere consulatum, Quint. 12, 1, 16: être consul, exercer la fonction de consul, exercer le consulat.    - vigilias agere, Cic. Verr. 4.43.93: faire sentinelle.    - censum agere, Liv. 3.22: faire le recensement.    - agere senatum, Suet. Caes. 88: assembler le sénat.    - fiscum agere, Suet.: lever l'impôt. [st1]12 [-] rouler dans son esprit, songer à.    - nescio quid mens mea agat, Ov. H. 12, 212: je ne sais ce qui se passe dans mon esprit.    - agere cogitationem parricidalem, Quint.: nourrir la pensée d'un parricide.    - agere de intranda Britannia, Tac. Agr. 13: méditer une descente en Bretagne. [st1]13 [-] parler en public, prononcer un discours, haranguer, plaider; discuter, conférer, traiter; qqf. rendre un arrêt.    - in agendo plus quam in scribendo operam ponere, Cic.: s'occuper plus de parler que d'écrire.    - quum proxime res agentur, Plin.-jn.: la prochaine fois qu'on plaidera, à la première audience.    - agere (causam): plaider.    - Agricola juste agebat, Tac.: Agricola prononçait avec équité.    - agere coepit se + inf. Nep: il proposa de...    - agebatur de condicionibus, Liv.: on discutait sur les conditions.    - agere de aliqua re: traiter une affaire.    - agitur ea res in senatu: on traite de cette question au sénat.    - agere cum populo: s’adresser au peuple, porter une question devant le peuple.    - agere cum senatu: porter une question devant le sénat.    - nihil ago tecum, Plaut.: je n'ai rien à démêler avec toi.    - sic agere cum meis soleo, Plin.-jn.: voici ce que je dis aux gens de ma maison.    - hic de quo agebam, Ter.: celui dont je parlais.    - bella, quae agimus, Liv. 10: les guerres que nous racontons.    - quae tecum, Catilina, sic agit: et la voici qui s’adresse directement à toi, Catilina (à propos de la patrie).    - agere cum aliquo ut... Cic.: discuter avec qqn pour que, prier qqn de...    - formule de contrat inter bonos bene agier oportet, Cic. Off. 3: il faut que les choses se passent bien entre honnêtes gens. [st1]14 [-] intenter une accusation, accuser.    - si quid de se agi vellent, Nep.: s'ils voulaient lui faire un procès.    - agere aliquem reum, Liv.: poursuivre qqn en justice.    - agere aliquem adulterii, Quint.: accuser qqn d'adultère. [st1]15 [-] représenter, exprimer, débiter (comme acteur ou comme orateur), remplir le rôle de, se conduire, agir comme; simuler, se donner les airs de, faire le...    - agere fabulam: jouer une pièce.    - agere primas partes: jouer le premier rôle.    - agere bonum virum: jouer le rôle d’honnête homme.    - agit Chaeram, Cic.: il joue le rôle de Chéréas.    - agere cum venustate, Cic.: avoir un débit agréable.    - agere partes misericordiae, Cic.: se conduire en homme compatissant.    - laetum convivam agit, Hor.: il agit en joyeux convive.    - agere unum hominem, Sen.: être toujours le même (ne jouer qu'un personnage).    - egi illos omnes adulescentes, Cic. Fam. 2, 9: j'ai contrefait (mimé) toute cette fameuse jeunesse. [st1]16 [-] au passif: être en question, être en jeu.    - non pecunia agitur, Ter.: ce n'est pas d'argent qu'il s'agit.    - agitur populi Romani gloria: il s’agit de la gloire du peuple romain (la gloire du peuple romain est en jeu).    - is de quo agitur: la personne en question.    - magna hereditas agitur: il est question d'un important héritage.    - mea res agitur: mon intérêt est en question, mon intérêt est en jeu.    - id agitur quis occiderit: la question est de savoir qui a tué.    - id de quo agitur: l'affaire en question.    - aguntur bona multorum, Cic.: il y va de la fortune de beaucoup de gens.    - voir actum; actus
    * * *
        Ago, Agis, priore corr. egi, actum, agere. Besongner, Faire quelque chose.
    \
        Hoc age. Terent. Sois du tout attentif à cela, Laisse toutes choses pour entendre à cela, Pren y garde.
    \
        Id agunt, vt viri boni esse videantur. Cic. Ils taschent et mettent peine à estre estimez gents de bien.
    \
        Cum seruo Habiti furti egit. Cic. Il a accusé de larcin le serf d'Habitus.
    \
        Agere iniuriarum cum aliquo. Sub. crimine. Cic. Intenter action en cas d'injures alencontre de quelcun, Agir contre quelcun, etc.
    \
        Agere vineas et turres. Caesar. Poulser devant soy, Approcher, ou mettre pres.
    \
        Hoccine agis, an non? Terent. Entens tu à ce que je te dis, ou non?
    \
        Membris agit atra venena. Virgil. Chasse dehors.
    \
        Agere caudam. Colum. Remuer la queue.
    \
        Est ne ipsus de quo agebam? Terent. N'est ce pas celuy de qui je parloye?
    \
        Agere. Virgil. Gouverner.
    \
        Agere. Virgil. Vexer, Inquieter, Tormenter.
    \
        Agere. Virg. Poursuyvre aucun, Presser, Chasser de pres.
    \
        Agere. Tacit. Vivre.
    \
        Agere inter homines desiit. Tacit. Il est mort.
    \
        Vt ferri agique res suas viderunt. Liuius. Quand ils veirent qu'on ravissoit et qu'on emmenoit tout leur bien.
    \
        Agere aliquem ad aliquid. Plin. Induire, Inciter.
    \
        Agere ad populum. Cic. Traicter et adviser avec le peuple de quelque affaire publique.
    \
        Agere omnia ad praescriptum. Caesar. Faire tout par, ou selon l'ordonnance d'autruy.
    \
        AEtatem agere Athenis. Cicero. Vivre en Athenes, Passer ses jours, Finer ses jours, User sa vie en Athenes.
    \
        Hic fere aetatem egit in literis. Cicero. Il a estudié presque toute sa vie, Consumé sa vie à l'estude.
    \
        AEuum cum diis in caelo. Cic. Vivre eternellement.
    \
        AEuum per crimina. Ouid. Vivre en toutes meschancetez.
    \
        Aliquem. Cic. Contrefaire aucun.
    \
        Aliud agere. Cic. Ne point penser ou entendre à ce qu'on dict, Penser ailleurs, Faire des chasteauls en Espaigne.
    \
        Aliud nunc agit. Cic. Il ne s'en soulcie pas à ceste heure. Bud.
    \
        Ambages. Plaut. User d'ambages, Parler ambiguement.
    \
        Ambigue. Corn. Tacit. Tourner autour du pot, Aller en ambageoye.
    \
        Amicum. Plin. Se monstrer vray ami, Faire office d'ami, Faire en bon ami.
    \
        Animam. Ci. Se mourir, Estre à l'article de la mort, Tirer à la fin, Rendre l'esprit.
    \
        Animum. Horat. Tourner, Induire.
    \
        Animo magno et forti rem aliquam agere. Cic. Faire quelque chose hardiement et sans crainte.
    \
        Annum secundum agere, etc. Varro. Estre au deuxiesme an de son aage.
    \
        Anni nonaginta aguntur a Virgilii vatis obitu. Plin. Il y a quatre vingts dix ans que Virgile est mort.
    \
        Apologum. Plaut. Conter une fable.
    \
        Apud aliquos. Cic. Faire une harangue à aucuns.
    \
        Arbitrium alicuius rei. Liu. Faire le maistre de quelque chose, En disposer et ordonner à son plaisir.
    \
        Astute. Matius. Cic. User de finesse, ou astuce, Faire ou dire quelque chose par faintise.
    \
        Agere bellum: vt, Bella agenda non puero. Ouid. Faire la guerre.
    \
        Bene mecum agitur. Cicero. Je suis bien, Mon cas va bien, Mon cas se porte bien, Je me tiens bien pour content, Je suis bien heureux, etc.
    \
        Bene cum rebus humanis ageretur. Sueton. Ce seroit un grand bien pour les hommes.
    \
        Bene egissent Athenienses cum Milciade, etc. Valer. Max. Les Atheniens se feussent bien portez envers luy, Ils luy eussent faict grand plaisir, Ils eussent beaucoup faict pour luy, si, etc.
    \
        Blanditiis agitur nihil. Ouid. On ne gaigne rien à flatter.
    \
        Agere canticum. Liu. Danser.
    \
        Captiuos sub curribus. Mart. Mener les prisonniers en triomphe.
    \
        Causam, vel causas. Plin. Advocasser, Plaider une cause.
    \
        Censuram. Senec. Estre rigoreux.
    \
        Censura agitur. Ouid. Agere circum. Virg. Faire tournoyer.
    \
        Ciuem mirificum. Caelius Cic. Se monstrer bon et vray citoyen.
    \
        Coliculum. Columel. Jecter, ou produire une petite tige.
    \
        Communiter aliquid. Cic. Traicter de quelque chose ensemble.
    \
        Consilia. Liu. Tenir conseil, Consulter ensemble.
    \
        Consulem. Plin. iunior. Faire office de Consul.
    \
        Contagia late. Ouid. Jecter bien loing et espardre sa contagion et infection.
    \
        Contentione magna. Liu. Tascher fort et prendre grand peine à faire quelque chose.
    \
        Conuentus. Caesar. Terent. Tenir les estats d'un pais, Tenir les grands jours ou l'eschiquier.
    \
        Agere cum alio re aliqua: vt, Plebeio sermone agere cum aliquo. Ci. User de language commun et vulgaire en parlant à luy.
    \
        Agere cum aliquo. Caes. Traicter de quelque chose avec aucun, Luy tenir propos de quelque chose.
    \
        Egit nobiscum, vt, si nobis videretur, adiremus ad eorum senatum. Ci. Il nous teint propos d'aller si bon nous sembloit, etc.
    \
        Agere cum aliquo. Cice. Soliciter un homme à faire quelque chose, et l'en requerir.
    \
        Quid cum illis agas, qui neque ius, etc. Terent. Que ferois tu avec ces gents là qui, etc.
    \
        Nihil ago tecum. Plau. Je n'ay que faire ne que soulder avec toy.
    \
        Accurate agere cum aliquo, vt. Ci. Le solliciter fort et soigneusement que, etc.
    \
        Familiariter agere cum aliquo. Cic. Dire, ou Parler familierement et priveement à aucun.
    \
        Gladiis. Cic. User de glaives envers aucuns.
    \
        Hortatione. Cic. User d'exhortation.
    \
        Iracunde. Cic. En se courrouceant.
    \
        Leniter. Cic. Doulcement, Gratieusement.
    \
        Praeceptis. Cic. User de commandements, Commander à aucun.
    \
        Precibus. Cic. User de prieres, Prier aucun.
    \
        Prisce. Cic. Le traicter à la mode ou maniere ancienne, à l'antique.
    \
        Remisse. Cic. Non asprement.
    \
        Seuere. Cic. User de severité envers aucun.
    \
        Simpliciter. Cic. Simplement et rondement.
    \
        Tabellis obsignatis. Cic. Le convaincre par ses lettres mesmes.
    \
        Vehementer. Cic. Asprement.
    \
        Vrbane. Cic. Civilement.
    \
        Agere cum Patribus. Cic. Traicter de quelque chose avec les senateurs.
    \
        Agere cum populo. Cic. Quand un magistrat assembloit le peuple, et traictoit avec euls de quelque affaire publique.
    \
        Agere cuniculos ad aerarium. Cic. Faire une mine, Miner.
    \
        Curam. Liu. Se soulcier de quelque chose.
    \
        Euphrates cursum ad occasum solis agit. Pli. Flue, coule, fait son cours vers Occident.
    \
        Custodiam vrbis. Liu. Garder la ville, Faire le guet sur la ville.
    \
        De caeteris rebus quicquid erit actum, scribam ad te. Cic. Tout ce qui aura esté faict et traicté des autres choses.
    \
        Agere de pace. Liu. Traicter de la paix.
    \
        Agere de re aliqua ad fidem. Liu. Parler de quelque chose en sorte qu'on soit creu.
    \
        De cosilio publico aliquid agere. Cic. Faire quelque chose par conseil et advis commun.
    \
        Agere aliquid de loco superiore. Cic. Estant hault assis en siege judicial, Tenant le siege.
    \
        Agitur de capite, aut fama. Ci. Il est question de la vie, La vie y pend.
    \
        Delectum. Plin. Faire eslite, Discerner.
    \
        Agi desiderio alicuius rei. Liu. Avoir grand desir de quelque chose, La desirer et regretter fort.
    \
        Diem vitae extremum agere. Cic. Estre à son dernier jour, Se mourir.
    \
        Diem festum. Cic. Faire feste, Celebrer, ou solennizer la feste.
    \
        Diem vnum bene agere ex philosophiae praeceptis. Cice. Vivre un jour selon, etc.
    \
        Diris agere aliquem. Horat. Mauldire quelcun, et prier ou souhaiter que mal luy advienne.
    \
        Agentur a nobis omnia diligenter. Cic. Nous ferons toute diligence de cela.
    \
        Agere equum in viam. Liu. Picquer son cheval, et s'en aller.
    \
        Error agit aliquem. Ouid. Erreur le meine.
    \
        Agere ex aequo. Tacit. Avoir pareille authorité et preeminence.
    \
        Res agitur ex animo. Author ad Heren. A bon escient, et sans faintise.
    \
        Ex diuerso agere. Quintil. Advocasser pour partie adverse.
    \
        Ex fide bona agere. Cic. Intenter une action de bonne foy, Y aller à la bonne foy.
    \
        Agere ex insidiis. Cic. Aller, ou proceder par trahison.
    \
        Ex sponso siue ex sponsu agere. Quod recentiores dixerunt, Agere ex stipulatu. Cic. Convenir sa partie pour raison d'une stipulation.
    \
        Ex syngrapha cum aliquo agere. Cicer. Faire poursuyte d'une debte ou promesse dont il appert par cedule du defendeur.
    \
        Exemplis. Plin. Amener, ou alleguer exemples.
    \
        Experimenta. Plin. Experimenter.
    \
        Agere fabulam, comoediam, tragoediam. Cic. Jouer une farce.
    \
        Fama agit aliquem. Horat. Le bruit le fait estre congneu du monde.
    \
        Folia agere dicitur arbor. Col. Jecter, ou produire ses fueilles.
    \
        Fortuna nostra agitur per aduersas procellas. Ouid. Est agitee.
    \
        Agere forum. Cic. Exercer judicature, Tenir les plaids.
    \
        Frigora agunt venti. Virg. Les vents ameinent la froidure.
    \
        Agere frondem dicitur arbor. Plin. Jecter et produire ses branches et fueilles.
    \
        Agere fugam. Liu. S'enfuir.
    \
        Fundamenta. Cicero. Mettre et jecter ou faire les fondements, Fonder.
    \
        Genialiter agere festum. Ouid. Faire grand chere à la feste.
    \
        Gemmas agere dicitur vitis, aut arbor. Columel. Bourgeonner.
    \
        Agere gestum in scena. Cic. Faire les gestes et mines.
    \
        Grauiter agere aliquid. Horat. Diligemment et habillement.
    \
        Gradus agere praecipites. Valer. Flac. Cheminer fort vistement.
    \
        Gradus agere tacitos. Idem. Marcher, ou cheminer sans dire mot.
    \
        Agere grates, poeticum magis, quam oratorium. Plau. Ci. Liu. Remercier, Rendre graces.
    \
        Gratias. Cic. Remercier, Regracier.
    \
        Gratias alicui apud alium. Cicero, Mirificas apud me tibi gratias egit, prorsus incredibiles. Il t'a grandement remercié, ou regracie en parlant à moy.
    \
        In aliqua re gratias agere. Cic. Remercier de quelque chose.
    \
        In singulas res agere gratias. Cic. A chascun poinct.
    \
        Dicimus Agere maximas gratias, meritas, incredibiles, singulares, singularibus verbis, et amplissimis. Ex Terentio et Cicerone. Remercier grandement, Regracier haultement.
    \
        Age hoc. Plaut. Entens ici.
    \
        Hoc age. Terent. Bien doncques, fay le.
    \
        Hoc age. Passe oultre. Bud. ex Gellio.
    \
        Hoc agite amabo. Terent. Entendez ici je vous prie.
    \
        Agere hyemem sub tectis. Liu. Passer son yver à couvert.
    \
        Agere ictum. Liu. Donner un coup, Poulser le coup.
    \
        Id agere, vt hoc fiat. Cic. Mettre peine que cela se face.
    \
        Non id agebam. Plin. Je n'y pensoye pas. B.
    \
        Imperium agere. Plin. Conuicto male acti imperii rei militaris. Convaincu d'avoir mal gouverné et administré l'office de capitaine et chef de guerre.
    \
        Agere in, pro esse. Virg. Plin. Dies in terra agit, noctes in aqua. De jour il est en terre, de nuict en l'eaue.
    \
        Agere animum in admirationem. Pli. Faire esmerveiller, Ravir en admiration.
    \
        In arma. Liu. Inciter à faire la guerre.
    \
        Agere in crucem. Cic. Crucifier.
    \
        In exilium. Plin. Bannir, Envoyer en exil.
    \
        In fraudem. Virg. Mettre en danger.
    \
        In fugam. Liu. Chasser, Faire fuir, Donner la chasse, Mettre en fuite.
    \
        Redit agricolis labor actus in orbem. Virgil. Les laboureurs sont touts les ans à recommencer leur labeur.
    \
        In bona spe. Tacit. Avoir bonne esperance, Estre en bonne esperance.
    \
        Incuriosius. Tacit. Ne penser point à soy, N'estre point sur ses gardes.
    \
        Inquisitio agitur. Plin. On fait enqueste.
    \
        Iter agere. Ouid. Aller.
    \
        Iudicium agitur. Plin. Quand le juge congnoist d'une matiere.
    \
        Iure summo agere. Cic. Traicter un homme en toute rigueur, Luy faire au pis qu'on peult.
    \
        Agere laudes et grates diis. Liu. Louer et remercier Dieu.
    \
        Legationem apud aliquem. Asconius. Estre ambassadeur envers aucun.
    \
        Agere dicuntur legati suppliciter. Liu. Quand les ambassadeurs font leur harangue en suppliant.
    \
        Lege agere. Cic. Poursuyvre selon la loy.
    \
        Leniter. Cic. Doulcement.
    \
        Lente agere. Liu. Laschement.
    \
        Luxuriam agere. Horat. Reprendre et blasmer prodigalité.
    \
        Agere mandata. Cic. Faire ce qu'on nous a commande, Mettre en execution ce, etc.
    \
        Agit mecum fortuna secundis rebus. Lucan. Fortune me favorise, me dit, me rit.
    \
        Agitur mensis septimus, aut annus. Terent. C'est ici, ou Voici la septieme annee.
    \
        Mensuram alicuius rei agere. Plin. Reduire à mesure.
    \
        Foras agendus est metus mortis. Lucret. Il fault chasser dehors la crainte de mourir, Il ne fault point craindre la mort.
    \
        Agere pingui Minerua. Cic. Parler grossement et lourdement.
    \
        Morem. Sallust. Avoir et entretenir une coustume.
    \
        Modice agere quippiam. Cic. Tempereement, Modereement.
    \
        Multum agit sexus, aetas, conditio. Quintil. Y sert de beaucoup, y fait beaucoup.
    \
        Non multum egerit. Curius ad Ciceronem. Il ne profictera pas beaucoup.
    \
        Agere ne. Liu. Omnia, ne id fieret, agentibus. Cerchants touts les moyents que cela ne se feist.
    \
        Agere negotium suum. Cic. Se mesler de ses affaires.
    \
        Nihil agere. Cic. Ne faire chose qui vaille, Perdre sa peine, Perdre temps.
    \
        Neque nostrae disputationes quicquam aliud agunt, nisi vt, etc. Nos disputations ne tendent à autre chose, sinon que, etc.
    \
        Noctem inter gaudia agere. Virg. Passer la nuict en joyeusetez.
    \
        Nugas agere. Plaut. Baver.
    \
        Orationem. Cic. Prononcer une oraison, ou faire une harangue.
    \
        Oscitanter. Cic. Negligemment.
    \
        Otia. Virgil. Estre oiseulx.
    \
        Pacem. Sallust. faire la paix. Estre en repos. apud Sillium.
    \
        Partes aliquas, siue aliquem. Cic. Jouer le personnage d'aucun, ou son roulet.
    \
        Primas partes. Terent. Estre le principal personnage d'une farce.
    \
        Partes alicuius vicissim. Terent. Faire l'office de quelcun, ainsi qu'il a faict le nostre, Faire pour aucun comme il a faict pour nous.
    \
        Primas partes in re aliqua. Cic. Estre le principal et plus excellent que les autres.
    \
        Agi dicuntur pecora. Virg. Quand on les meine.
    \
        Agere animalia potum. Varro. Mener ou chasser les bestes à l'abbrevoir, Les mener boire.
    \
        Agere prae se armenta. Liu. Toucher devant soy et mener.
    \
        Agere aliquid per alium. Cic. Faire par un autre.
    \
        Agi per saxa latratibus canum. Ouid. Estre chassé parmi les pierres et rochiers.
    \
        Agere plebem. Liu. Mener le peuple à sa fantasie, ou Troubler et mutiner.
    \
        Poenas alicuius sceleris ab aliquo agere. Liu. Punir aucun pour quelque cas.
    \
        Poenitentiam agere. Plin. iunior. Se repentir, Avoir regret d'avoir faict quelque chose.
    \
        Prae se agere aliquem. Statius. Chasser devant soy.
    \
        Praecipitem ex alto. Caesar. Jecter du hault en bas.
    \
        Praecipitem de fundo. Cic. Jecter violentement hors de sa terre.
    \
        Praecipitem, per metaphoram. Cic. Ruiner.
    \
        Praecipitem eum agunt poenae ciuium. Ci. Les meurtres qu'il a commis luy tormentent l'esprit et la conscience tellement qu'il en est comme furieux et troublé de l'entendement.
    \
        Praedam. Liu. Emmener la proye ou le butin.
    \
        Quercus agere carmine. Virg. Esmouvoir.
    \
        Quid ages? Terent. Non interrogantis, sed metuentis hoc dictum est. Que penses tu faire? Qu'est ce que tu feras?
    \
        Vide quid agas. Ter. Que veuls tu faire? Regarde que tu feras.
    \
        Agamus quod agitur. Cic. Parlons de la matiere subjecte.
    \
        Agere radices deorsum. Colu. Jecter ses racines avant en terre.
    \
        Radices agit vera gloria, per metaphoram. Cic. Prend racines, Est de longue duree.
    \
        Agere remissius cum subjectis. Colum. Ne traicter point rudement ses subjects.
    \
        Alias res agere. Terent. Penser à autre chose, N'entendre point à ce qu'on dict, Penser ailleurs.
    \
        Res alicuius agere. Cic. Faire les affaires d'aucun.
    \
        Retro aliquid agere. Plin. Compter à reculons, ou à rebours.
    \
        Agere reum. Plin. Accuser, mettre sus un crime à quelcun, et le poursuyvre judiciairement.
    \
        Agere rimas. Cic. Se fendre, Se crevasser.
    \
        Scintillas agere. Lucret. Jecter des estincelles, Estinceler.
    \
        Agere se. Cheminer. vt, Quo hinc te agis? Ter. Où vas tu d'ici?
    \
        Agere se pro equite Rom. Suet. Se dire et maintenir estre, etc.
    \
        Agit se pro nobili. Il se dit noble. B.
    \
        Agere secretum. Sueton. Estre tout seul.
    \
        Agere aliquid secum. Cic. Faire quelque chose tout seul.
    \
        Agitur Senarus. Sueton. Le senat est assemblé.
    \
        Agere honoratam senectutem. Li. Passer sa vieillesse honorablement.
    \
        Silentium. Ouid. Se taire, Ne sonner mot.
    \
        Spumas. Cic. Jecter escumes, ou Escumer par la bouche.
    \
        Stationem. Tacit. Faire le guet en la guerre, ou autour de la personne du prince.
    \
        Triumphum. Cic. Triompher.
    \
        Triumphum ex aliquo populo agere. Liu. Triompher apres avoir eu victoire de quelque peuple.
    \
        Ventis agi. Ouid. Estre mené ou poulsé des vents.
    \
        Ver agit orbis. Virg. Il est le prin temps.
    \
        Agere versum. Cic. Prononcer un vers avec le geste requis.
    \
        Vi agere. Liu. User de force, Aller par force.
    \
        Vigilias noctu ad aedes sacras. Cic. Faire le guet de nuict.
    \
        Agere vitam ruri. Liu. Vivre és champs.
    \
        Lachrymis agendum est. Sen. Il fault user de larmes, Il fault plourer.
    \
        Agitur gloria pop. Romani. Cic. Il est question de la gloire et honneur des Romains.
    \
        Agitur magnum ipsius periculum. Plancus Ciceroni. Il est en grand danger.
    \
        Aguntur res Attici. Cic. Il est question des affaires d'Atticus.

    Dictionarium latinogallicum > ago

  • 3 duro

    duro, āre, āvi, ātum - tr. et intr. - [st2]1 [-] durcir, rendre dur, se durcir. [st2]2 [-] endurcir, fortifier, affermir. [st2]3 [-] accoutumer, endurer, supporter, souffrir, patienter. [st2]4 [-] persévérer, durer, subsister, résister, tenir bon, persister. [st2]5 [-] être insensible, être dur, être cruel. [st2]6 [-] durer, continuer, se prolonger.    - mentem durare: affermir son courage.    - corpus durare: fortifier le corps, affermir le corps.    - hoc se labore durant adulescentes, Caes. B.G. 6, 28: par cette activité les jeunes gens fortifient leur corps.    - durare ad plagam: s'endurcir aux coups, s'accoutumer aux coups.    - umeros ad vulnera durat, Virg. G. 3.257: il endurcit ses épaules aux blessures.    - durare exercitum crebris expeditionibus, Vell. 2, 78: aguerrir son armée par de fréquentes expéditions.    - durare uvam fumo, Hor. S. 2, 4, 72: faire sécher le raisin à la fumée.    - durare nequeo quin intro, Plaut. Mil. 4.6.34: je ne puis m'empêcher d'entrer.    - durare nequeo in aedibus, Plaut. Am. 3.2.1: je ne peux plus tenir dans la maison.    - vitia durantur, Quint. 1, 1, 37: les vices s'enracinent.    - vivere duro: je supporte la vie.    - penuriā mulierum hominis aetatem duratura magnitudo (s.-ent. rerum Romanarum) erat, Liv. 1: du fait du manque de femmes, la grandeur de l'Etat romain ne devait durer qu'une génération d'hommes.
    * * *
    duro, āre, āvi, ātum - tr. et intr. - [st2]1 [-] durcir, rendre dur, se durcir. [st2]2 [-] endurcir, fortifier, affermir. [st2]3 [-] accoutumer, endurer, supporter, souffrir, patienter. [st2]4 [-] persévérer, durer, subsister, résister, tenir bon, persister. [st2]5 [-] être insensible, être dur, être cruel. [st2]6 [-] durer, continuer, se prolonger.    - mentem durare: affermir son courage.    - corpus durare: fortifier le corps, affermir le corps.    - hoc se labore durant adulescentes, Caes. B.G. 6, 28: par cette activité les jeunes gens fortifient leur corps.    - durare ad plagam: s'endurcir aux coups, s'accoutumer aux coups.    - umeros ad vulnera durat, Virg. G. 3.257: il endurcit ses épaules aux blessures.    - durare exercitum crebris expeditionibus, Vell. 2, 78: aguerrir son armée par de fréquentes expéditions.    - durare uvam fumo, Hor. S. 2, 4, 72: faire sécher le raisin à la fumée.    - durare nequeo quin intro, Plaut. Mil. 4.6.34: je ne puis m'empêcher d'entrer.    - durare nequeo in aedibus, Plaut. Am. 3.2.1: je ne peux plus tenir dans la maison.    - vitia durantur, Quint. 1, 1, 37: les vices s'enracinent.    - vivere duro: je supporte la vie.    - penuriā mulierum hominis aetatem duratura magnitudo (s.-ent. rerum Romanarum) erat, Liv. 1: du fait du manque de femmes, la grandeur de l'Etat romain ne devait durer qu'une génération d'hommes.
    * * *
        Duro, duras, durare. Columel. Durcir.
    \
        Vngulas durare. Columel. Endurcir la corne de ses pieds.
    \
        Sorba durant ventrem. Martial. Les cormes endurcissent et serrent le ventre.
    \
        Ego ad hoc genus hominum duraui. Plaut. Je suis tout endurci.
    \
        Ad plagas durari. Quintil. S'endurcir aux coups.
    \
        Animum durare. Ouid. Se opiniastrer à quelque chose, S'obstiner.
    \
        Durate, et vosmet rebus seruate secundis. Virg. Endurez, Portez patiemment.
    \
        Laborem durare. Endurer, Soustenir, Porter. Virgil.
    \
        AEquor. Hor. Endurer et porter ou soustenir la violence de la mer.
    \
        Durare nequeo in aedibus. Plaut. Je ne scauroye durer en la maison, Je ne scauroye plus endurer.
    \
        Pertinacissime durare. Quintil. Durer fort longuement.
    \
        AEternum durabit. Stat. Durera tousjours.
    \
        Vt tibi durem diu. Plaut. Que je te dure long temps.
    \
        Horam durare. Horat. Durer l'espace d'une heure.
    \
        In longum durare. Stat. Durer longuement.
    \
        Durat in occasum. Plin. Jusques à soleil couchant.
    \
        In seras durant sermonibus vmbras. Valer. Flac. Ils devisent ensemble jusques à la noire nuict.

    Dictionarium latinogallicum > duro

  • 4 filius

    fĭlĭus, ĭi, m. fils, enfant.    - voc. régul. fili; filie, Liv. Andr. d. Prisc. p. 741 P; dat. plur. FILIBVS, Inscr. Grut. 553, 8; 554, 4, cf. DIIBVS de deus.    - pater tuus, socer optimi viri, fili mei, Cic. CM. 6: ton père, le beau-père de l'excellent homme, mon fils.    - eum adoptavit et testamento pariter cum filiis heredem instituit, Sall. J. 9: il l'adopta et par testament l'institua son héritier au même degré que ses fils.    - erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris, Caes. BC. 1, 51: il y avait un grand nombre de jeunes nobles, fils de sénateurs ou appartenant à l'ordre équestre.    - au plur. filii: les enfants (des deux sexes). --- Quint. 9, 3, 63; Cic. ad Brut. 1, 12, 2; Gell. 12, 1, 21.    - au plur. filii, Dig. 50, 16, 220, § 3: les descendants.    - au plur. filii, Col. 6, 37, 4: les petits (des animaux).    - terrae filius, Cic. Att. 1, 13, 4: *fils de la terre*, homme de basse condition, homme sans naisssance.    - fortunae filius, Hor. S. 2, 6, 49: enfant gâté de la fortune. --- cf. gr. παῖς τῆς Τύχης.    - gallinae albae filius, Juv. 13, 141: fils de la poule blanche (le favori de la fortune).    - Celtiberiae filius, Catul. 37, 18: un fils de Celtibérie, un habitant de Celtibérie, un Celtibérien.
    * * *
    fĭlĭus, ĭi, m. fils, enfant.    - voc. régul. fili; filie, Liv. Andr. d. Prisc. p. 741 P; dat. plur. FILIBVS, Inscr. Grut. 553, 8; 554, 4, cf. DIIBVS de deus.    - pater tuus, socer optimi viri, fili mei, Cic. CM. 6: ton père, le beau-père de l'excellent homme, mon fils.    - eum adoptavit et testamento pariter cum filiis heredem instituit, Sall. J. 9: il l'adopta et par testament l'institua son héritier au même degré que ses fils.    - erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris, Caes. BC. 1, 51: il y avait un grand nombre de jeunes nobles, fils de sénateurs ou appartenant à l'ordre équestre.    - au plur. filii: les enfants (des deux sexes). --- Quint. 9, 3, 63; Cic. ad Brut. 1, 12, 2; Gell. 12, 1, 21.    - au plur. filii, Dig. 50, 16, 220, § 3: les descendants.    - au plur. filii, Col. 6, 37, 4: les petits (des animaux).    - terrae filius, Cic. Att. 1, 13, 4: *fils de la terre*, homme de basse condition, homme sans naisssance.    - fortunae filius, Hor. S. 2, 6, 49: enfant gâté de la fortune. --- cf. gr. παῖς τῆς Τύχης.    - gallinae albae filius, Juv. 13, 141: fils de la poule blanche (le favori de la fortune).    - Celtiberiae filius, Catul. 37, 18: un fils de Celtibérie, un habitant de Celtibérie, un Celtibérien.
    * * *
        Filius, filii. Filz.
    \
        Fratris filius. Terent. Nepveu.
    \
        Eniti filios. Quintil. Enfanter.
    \
        Fortunae filius. Horat. Celuy à qui toutes choses viennent à souhait.
    \
        Terrae filii. Cic. Desquels on ne congnoist point la race ne les ancestres, Gens incongneuz.

    Dictionarium latinogallicum > filius

  • 5 instituo

    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
        Instituo, instituis, institui, institutum, pen. prod. instituere, Ex IN et STATVO compositum. Terent. Proposer et deliberer.
    \
        Instituere accusationem. Vlpian. Dresser et encommencer ou apprester son accusation, baillant son libelle accusatoire, et gardant les autres solennitez accoustumees.
    \
        Aueo scire quarum rerum actionem instituat. Cic. Que c'est qu'il pense de faire.
    \
        Instituere. Terent. Commencer.
    \
        Instituere animum ad cogitandum. Terent. Dresser et appliquer son esprit et se mettre à penser.
    \
        Argumenta in corde instituere. Plaut. Amasser force raisons en son coeur.
    \
        Astutiam. Plaut. Controuver et inventer une tromperie.
    \
        Sibi certamen cum aliquo instituere. Cic. Prendre debat avec aucun.
    \
        Collegium. Plin. iunior. Fonder un college, Instituer.
    \
        Consuetudinem. Cic. Prendre familiarité avec aucun.
    \
        Cursum. Terent. Commencer sa course.
    \
        Delectum militum. Caesar. Commencer à lever gents de guerre.
    \
        Exemplum. Plin. iunior. Faire le patron et exemple aux autres.
    \
        Haeredem. Cic. Faire, Instituer, Ordonner son heritier.
    \
        Instituere in animo. Terent. Proposer en soymesme, Deliberer.
    \
        Iter instituere. Cato. Ciceroni. Commencer.
    \
        Mercatum instituere. Cic. Lever un marché, ou le mettre sus.
    \
        Naues instituere. Caesar. Accoustrer, ou edifier.
    \
        Quinqueremem instituit Nesichthon Salaminius. Plin. Il fut le premier qui feit, ou inventa les galees à cinq rames pour banc.
    \
        Negotium. Plaut. Commencer.
    \
        Officinam alicubi instituere. Cic. Lever un ouvroir. Sic, Tabernam instituere. Lever boutique.
    \
        Sibi quaestum. Cic. Commencer, ou prendre une maniere et train de gaigner.
    \
        Instituere regnum. Plaut. Commencer.
    \
        Instituere sermonem. Caesar. Commencer et tenir propos avec aucun.
    \
        Textrinam alicubi instituere. Ci. Lever un ouvroir de tisserand.
    \
        Vestigia retro instituit. Lucret. Il recule.
    \
        Sapienter vitam instituere. Terent. Ordonner sagement sa maniere de vivre.
    \
        Vitem instituere. Sueton. Planter une vigne.
    \
        Instituere. Cic. Enseigner et apprendre, Instruire, Endoctriner.

    Dictionarium latinogallicum > instituo

  • 6 coeo

    co-ēo, iī (редко īvī), ītum, īre
    1) сходиться, собираться (cum aliquo C etc.; inter se V; in aliquem locum T)
    2) о противниках сходиться, сближаться ( jam agmina coibant QC)
    vix memini nobis verba coisse decem Prp — насколько помню, мы вряд ли обменялись и десятью словами
    4)
    а) уплотняться ( labra coēunt Q); густеть, застывать ( bitumen coit PM); свёртываться (lac coit Vr, CC); замерзать ( pontus coit O); смыкаться ( palpebrae coēunt CC)
    cornua quum lunae pleno semel orbe coīssent O — с тех нор, как рога луны один раз сомкнулись, образуя полнолуние, т. е. месяц тому назад
    б) сжиматься, скрючиваться или срастаться ( digiti coēunt O)
    5) присоединяться (к чьему-либо мнению), соглашаться, вступать в соглашение ( cum aliquo de re aliquā Nep)
    6) вступать в половую связь, совершать половой акт (cum aliquo QC; cum aliena uxore Q; alieno servo G); спариваться ( pecus coit O)
    7) сочетаться (virtus et summa potentia non coēunt Lcn)
    c. societatem C (foedus V) cum aliquo — заключать союз (договор) с кем-л.

    Латинско-русский словарь > coeo

  • 7 defluo

    dē-fluo, flūxī, (flūxum), ere
    1) стекать вниз, свергаться (flumen defluit de monte Sl, defluit saxis umor H; sudor a fronte defluens C)
    2) вести род, происходить ( ab aliquo Su)
    5) спадать (ad или in terram L, Q, C)
    d. equo или ex equo QCсвалиться ( редко соскочить V) с лошади
    6) плыть, плавать (d. secundo amni V; medio amni L; fluvio secundo V)
    7) отступать, удаляться, отхлынуть, оставить
    8) постепенно переходить (d. a necessariis artificiis ad elegantiora C)
    hoc totum e sophistarum fontibus defluxit ad forum Cвсё это проникло на форум (т. е. в широкую публику) из софистических источников
    9) доставаться, выпадать на долю (ad aliquem C; multa merces tibi defluat ab Jove H)
    10) схлынуть, иссякнуть, перестать течь ( amnis defluit H)
    11) проходить, исчезать, пропадать (vires, tempus, ingenium defluxerunt Sl, odor defluit PM)
    12) выпадать, вылезать ( comae defluxerunt O); опадать ( flores defluunt de arboribus Is)
    13) схлынуть, кончаться (ubi salutatio defluxit, litteris me involvo C)
    14) устареть, выйти из употребления (numerus Saturnius defluxit H)

    Латинско-русский словарь > defluo

  • 8 instituo

    īn-stituo, uī, ūtum, ere [ statuo ]
    1)
    vestigia i. Vступать
    б) водружать( arborem Su); сажать ( laureas Su); расставлять, размешать (partem copiarum, exercitum L)
    2) выстраивать, строить (i. aciem Cs); сооружать, воздвигать (строить) (turrim, pontem, naves Cs); проводить ( fossas Cs); создавать, делать ( opus H); формировать, комплектовать (exercitum, duas legiones Sl)
    3)
    а) устраивать (res C; convivium Su; ludos O)
    aliquem in animum i. Ter — горячо привязаться к кому-л.
    argumenta in pectus multa i. Plмного дум передумать
    б) приготовлять, доставлять, добывать ( magnum pilorum numerum Cs); приобретать (i. sibi amicos C)
    4) вводить ( legem C); заводить ( codicem C); постановлять, устанавливать, учреждать (festos dies L; libertatem et consulatum T; aliquid in re militari Su)
    5) назначать (i. aliquem herēdem, tutorem C)
    7) выставлять, выдвигать ( condicionem C)
    8) организовывать, устраивать, приводить в порядок ( civitalem C)
    9) решать (i. aliquid facere C); предпринимать, приступать, начинать (i. historiam C; i. iter C; i. historias scribere Nep)
    perge, ut instituisti C — продолжай, как начал
    10)
    а) наставлять, учить ( adulescentes C); обучать (i. aliquem ad dicendum C; i. aliquem artibus Q; aliquem Latine loqui Col)
    i. aliquem lyrā Q — учить кого-л. игре на лире

    Латинско-русский словарь > instituo

  • 9 triste

    trīste [ tristis ]
    1) печально ( resonare H); горько ( flere Prp)
    2) трудно, с трудом
    3) сурово, резко ( respondēre C)

    Латинско-русский словарь > triste

  • 10 abusor

    abūsor, ōris, m. (abutor), der etw. mißbraucht, ut (adulescentes) abusores rerum suarum esse dicantur, Salv. de gub. dei 8, 4.

    lateinisch-deutsches > abusor

  • 11 assumo

    as-sūmo (ad-sūmo), sūmpsī, sūmptum, ere, an sich-, zu sich nehmen, zum Gebrauche annehmen, I) eig., etw. zur Hand nehmen, caestus, Tac. ann. 14, 20: iacentium scuta, aufnehmen, Frontin. 2, 5, 27. – od. etw. an den Körper herannehmen, sich zulegen, novas umeris alas, Ov. met. 11, 789: seros pedes serasque alas, ibid. 15, 384: quae (subtemina) ducta colorem assumpsere novum, Sen. apoc. 4. v. 7. – u. in den Körper aufnehmen, zu sich nehmen, plura sibi assumunt quam de se corpora mittunt, Lucr. 2, 1124: nam cibus atque umor membris assumitur intus, gehen in den Körper über, Lucr. 4, 1083: crudam materiam, sicut assumpta est, in corpus omne diduci, Cels. praef. § 36. p. 4, 21 D.: si plus umoris excernitur quam assumitur, Cels. 3, 21. p. 107, 26 D.: ut solet a ventis alimenta assumere (favilla), neue Nahrung zu bekommen, Ov. met. 7, 79. – u. (v. Pers.) eine Nahrung, Arznei zu sich nehmen, aliquid (ein wenig), Cels.: nihil, Cels.: non amplius iusto, Cels.: aquam, Cels.: nihil nisi aquam, Cels.: aquam calidam, frigidam, Cels.: carnem pinguem, Cels.: cibum, cibum nullum, cibum bis die, Cels.: vinum, Cels.: nihil vini, Cels.: cum cibo vini paulo plus, Cels.: primum assumere oportet quae nauseam faciunt, Scrib.

    II) übtr.: 1) zur Teilnahme, Gemeinschaft, Hilfe usw. hinzunehmen, annehmen, zu Hilfe nehmen, heran-, hinzuziehen, α) eine Pers.: legiones in Italia, Cic.: Eumenem regem, Liv.: novos socios, Liv.: amicos, Hor.: comitem, Iustin.: uxorem, Plin. ep.: coniugem, Tac. – m. Ang. wozu? od. wohin? durch in u. Akk., alqm in societatem, Iustin. (u. so in societatem alcis assumi, Iustin.): alqm in societatem armorum, Liv.: alqm in societatem consilii, Liv. u. Iustin., od. facinoris, Iustin.: alqm in consilium rei familiaris, Plin. ep.: alqm in id bellum, Vell.: alqm in nomen, adoptieren, Plin. ep.: u. so alqm in nomen familiamque, Tac.: alqm in matrimonium, Iustin.: alqm in deos, unter die G. versetzen, Min. Fel. – m. Ang. als wen? durch Acc., alqm ducem, Iustin.: alqm collegam sibi in quinto consulatu, Suet.: alqm filium u. sibi filium, adoptieren, Plin. pan.: zugl. m. Ang. wozu? durch Dat., alqm socium coeptis, Iustin. 1, 6, 1. – im Passiv m. Ang. als wer? durch Nom., socius et administer omnium consiliorum assumitur Scaurus, Sall.: ut a C. Musonio gener (als Schw.) assumeretur, Plin. ep.: praeterea et nobiles aliquot adulescentes conscii assumpti, Liv. – β) Lebl. (Ggstz. repudiare, Cic. or. 209), aliquantum noctis, zu Hilfe nehmen, Cic.: uxoris consilium, Tac.: vim Caesaris in quibusdam locis, Quint.: assumpta verba, zu Hilfe genommene, anderswoher entlehnte, Cic. part. or. 23: tanta verborum etiam quae assumpta sunt (der bloß zum Schmuck dienenden) proprietas, Quint. 10, 1, 121: n. pl. subst., assumpta et adventicia, was nur angenommen u. von außen her gekommen ist (Ggstz. innata atque insita), Cic. top. 69. – m. Ang. woher? alqd foris, Cic.: locos od. auxilia extrinsecus, Cic. u. Quint. – m. Ang. wozu? durch ad od. in u. Akk., alqd ad ornatum, Quint.: alqd in exemplum, Quint.: iudicia deorum in consilium, Plin. pan.: reliqua non reprehendo, sed mihi ad id, quod sentio, assumo, wende es auf meine Behauptung an, Cic.

    2) (mit u. ohne sibi) irgendwoher etw. sich aneignen, etw. entlehnen, sich zu eigen machen, sich beilegen, sich erwerben, a) im allg. (Ggstz. alteri detrahere, Cic. de off. 3, 23): conservatoris sibi nomen, Tac. ann. 15, 71: sibi geniorum nomen, Lact. 2, 14, 12. – vires avitas, Ov.: Felicis nomen, Vell.: regis nomen, Curt.: parentis patriae vocabulum, Tac.: regni insignia, Tac.: diadema, Iustin.: mores Persarum, Iustin.: robur, zu Kraft gelangen, Tac.: u. so robora (Ggstz. concidere), v. einem Volke, Ov. – m. Ang. woher? durch de od. ex m. Abl., Cereris sacra de Graecia, Cic.: laudem sibi ex Asiae nomine, Cic.: ex victoria licentiam sibi, Auct. b. Afr.: nihil ex fastu regio, Curt. – b) insbes.: α) etw. für sich beanspruchen, in Anspruch nehmen, sich vorbehalten, sich widerrechtlich beilegen, sich zuschreiben, sich anmaßen (s. Halm Cic. Sull. 85. p. 155 ed mai.), ipse identidem belli auctor esse, in eo sibi praecipuam laudem assumere, Liv.: orator tractationem orationis sibi assumet, Cic.: ita de me meriti sunt illi... ut eorum reprehensionem vos vestrae prudentiae assumere, meae modestiae remittere debeatis, Cic.: neque ego mihi postea quicquam assumpsi neque hodie assumo, quod etc., Cic.: si id mihi assumo, videor id meo iure quodammodo vindicare, Cic.: quae Graeci scriptores inanis arrogantiae causā sibi assumpserunt, Cornif. rhet. – β) als philos. t. t. = αἱρειν, etw. annehmen, ergreifen, wählen (Ggstz. depellere), omnis voluptas assumenda est, omnis dolor depellendus, Cic. de fin. 1, 33: artes enim ipsas propter se assumendas putamus, ibid. 3, 18. – 3) ( vermehrend) hinzunehmen, a) im allg.: qui nihil opinione affingat assumat que ad aegritudinem, Cic.: ego apud improbos meam retinuissem invidiam, alienam assumpsissem, Cic.: si quis in aliqua arte excellens aliam quoque artem sibi assumpserit, Cic. – b) insbes.: α) als t. t. der Logik, als Untersatz im Syllogismus aufstellen, Cic. de inv. 1, 63; de div. 2, 106 u. 107 109. – β) als t. t. der Rhet., als außer der Sache liegenden Verteidigungsgrund vorbringen, Fab. Victorin. art. rhet. 1, 11. p. 191, 9 H.

    lateinisch-deutsches > assumo

  • 12 bonus

    bonus (arch. duonus, s. S. 852), a, um, Compar. melior, -ius, Genet. -ōris, Superl. optimus (v. opto), a, um, gut seiner Natur u. seinem Wesen nach (Ggstz. malus), fast in allen Beziehungen entsprechend dem griech. ἀγαθός (Ggstz. κακός), I) adi.: A) gut sowohl in physischer als auch in geistiger Hinsicht, trefflich, tüchtig, brav u. dgl., 1) an sich gut, bonae aedes, boni postes, Plaut.: nummi boni (Ggstz. nummi adulterini), Cic.: calamus, Cic.: agrum meliorem in his regionibus habet nemo, Ter.: optimum argentum, vortrefflich gearbeitetes, Cic. – vox, Quint.: bonā esse voce, Plaut. – memoria (Gedächtnis) b., Cic.: si meliore memoriā es, velim scire, ecquid de te recordere, Ter. – bona carmina (Ggstz. mala c.), Hor.: verba suā naturā bona aut mala (versch. v. bona verba unten no. I, A, 2, l), Cic.: verba valde bona, Cic.: bona dicta, Witze, Enn. fr.: scripta optima Graecorum, Hor.: omnia meliora facere, vervollkommnen, Cic. Tusc. 1, 1. – ars b., artes b., lobenswerte-, edle Eigenschaft, -Eigenschaften, Sing. b. Quint., Plur. b. Sall. u. Tac. (vgl. Spalding Quint. 12, 1, 7). – bonae res, das Gute (Ggstz. aliena ac nihil profutura), Sall. Iug. 1, 5. – adulescentes bonā indole praediti, Cic.: vir egregio ingenio bonisque omnibus disciplinis, Gell. – optimum est! vortrefflich! Plaut. (s. Brix Plaut. capt. 696).

    Insbes.: a) = καλός der äußern Erscheinung nach gut, hübsch, schön, forma bona, Ter. u. Varr., melior, Hor.: cervix b., Suet.: M. Lepidus iuvenis formā, quam mente melior, Vell.: mulier bona aspectu, Ambros. ep. 27. no. 16. – b) von Geburt gut, von guter Abkunft, vornehm, angesehen, auch mit ethischem Nebenbegr. des Rechtlichen, Achtungswerten, wie honett, bono genere natus, Plaut. u. Cic. u. (Ggstz. malo genere natus) Cornif. rhet.: illam civem esse Atticam, bonis prognatam, honetter Leute Kind, Ter. – c) zum Geschäft gut, tüchtig, geschickt, brav, wacker, α) übh.: gubernator, gladiator, imperator, Cic.: dux, Ov.: poëta, Cic.: non boni, sed imperiti medici, Cels.: übtr., stilus optimus et praestantissimus dicendi magister, Cic. – m. Abl., hic iaculo bonus, hic longe fallente sagittā, Verg.: et proelio strenuus erat et consilio bonus, Sall. (vgl. im folg. pace belloque b.). – u. bonus (geschickt, kundig) m. Infin., Verg. ecl. 5, 1. Val. Flacc. 1, 438. Sil. 14, 453: u. so so melior (geeigneter, brauchbarer, tüchtiger) m. Infin., Pers. 4, 16. Lucan. 8, 381. Sil. 1, 681. Val. Flacc. 1, 424. Claud. IV. cons. Hon. 541; de nupt. Hon. et Mar. 314: u. optimus m. Infin., Stat. silv. 2, 3, 70. – subst., boni, tüchtige Männer, Cic. Tusc. 1, 110. – β) zum Kampfe, im Kriege tüchtig, wacker, brav (Ggstz. malus, ignavus, s. Dietsch Sall. Iug. 86, 3), meist subst., iuxta boni malique, strenui et imbelles inulti obtruncari, Sall.: pari periculo, sed famā impari boni atque ignavi erant, Sall.: optimus quisque cadere aut sauciari, Sall. – m. Abl., vir pace belloque b., Liv.: bonus militiā, Tac.: bello meliores (Ggstz. rudes), Sall.: Pisidae optimi bello, Liv. Vgl. Fabri Sall. Iug. 13, 1. Drak. Liv. 4, 2, 2. Kießl. Tac. ann. 1, 3.

    2) in bezug auf die Empfindung, das Befinden, die Lage jmds., gut, trefflich, frisch, gesund, angenehm, günstig, glücklich, a) v. phys.. u. geistigen Befinden, gut, trefflich, gesund, valetudo bona, Cic., optima, Caes. – mens b., vernünftiger, gesunder Verstand (Ggstz. furor), Liv. u.a.: numquid vis? D. mentem vobis meliorem dari, Ter. – animus b., ein ruhiger, gelassener Sinn, Plaut.: bono animo esse, guten Mutes sein, Cic. u.a. (bes. oft es bono animo u. bono animo es, sei guten Muts, Komik., Varr. u. Apul.; s. Hildebr. Apul. met. 7, 12. p. 567): bonum animum (Mut) habere, Liv., de Numidia, Sall. – b) v. phys. Eigenschaften u. Zuständen, gut, frisch, gesund, color (Gesichtsfarbe), Lucr. u. (Ggstz. malus) Ov.: melior sanguis (Jugendblut) dabat, Verg.: aetas bona, das frische Alter = die Jugend (Ggstz. aetas mala), Cic. u. (der Tiere) Varr. – v. Lust u. Witterung, caelum b., Cato: bona et certa tempestas, Cic.: tempestas melior, via peior, Hor. – c) v. Örtl.: Th. Non in loco emit perbono has (aedes)? Tr. Immo optimo. Plaut.: amnis doctus iter melius, Hor. – d) v. unschädlichen Dingen, gesund, heilsam, unschädlich, vinum, Cels.: aquae, Prop. – e) v. den Sinnen angenehmen Dingen, gut, köstlich, edel, regio rebus opima bonis, Lucr.: bonis rebus explere, Lucr.: optimis rebus uti, in jeder Hinsicht auf das beste (feinste) eingerichtet sein, Nep. – grandi pecuniā et re bonā multā (mit vielen Kostbarkeiten) copiosus, Gell. – optima quaedam (Ggstz. vilia et minuta), Plin. ep. 2, 6, 2. – insbes., bonae res, wie τὰ ἀγαθά, köstliche Sachen, d.i. köstliche Salben, Leckerbissen, Delikatessen, Nep.: cena b., Catull.: cenarum bonarum assectator, Sen. – f) v. Nachrichten u. Gerüchten, gut, angenehm, günstig, nuntii b., Plaut.: bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est, Cic. – g) v. Gesinnung u. Denkart, et quorum melior sententia menti, Verg. – h) v. Lebens-u. Gemütszuständen, fama b. (ευδοξία), guter Ruf, Cic. (vgl. fama): optimae opinionis vir, ICt. – cum bona gratia, s. grātia. – cum b. venia, u. bl. bonā veniā, s. venia. – spes b., Cic. u.a. (vgl. spes). – i) v. menschl. Handlungen, Verhältnissen u. Lagen, gut = nützlich, verdienstlich, bona facta, Tac.: exemplum b., Tac.: alcis operā optimā fortissimāque usum esse, Caes.: bonā fortique operā eorum se ad eam diem usum, Liv.: bonam operam navare adversus alqm, Aur. Vict. – od. gut = gedeihlich, günstig, glücklich, bona initia (Ggstz. mali eventus), Sall.: bonus eventus, Varr.: exitus boni, Hor.: haec omnia meliores habebunt exitus, Cic.: fata b., Hor.: fatis melioribus uti, Verg.: salutis bonae si quid, Cic.: raro simul hominibus bonam fortunam bonamque mentem dari, Liv.: b. mors, ein glücklicher, leichter Tod, Plin. ep.: b. navigatio, Cic. u. Val. Max. – bonae res, günstige, glückliche Umstände od. Lage, Glück (Ggstz. malae), Plaut., Cic. u. Liv.: res et fortunae tuae... quae quidem cotidie faciliores mihi et meliores videntur, Cic. – in bonam partem, in optimam partem accipere (vgl. accipio), Cic. – k) v. der Zeit, gut = günstig, glücklich, froh, heiter, dies b., Ov., Sen. u. Petr.: optima quaeque dies miseris mortalibus aevi prima fugit, Verg.: bona hora, Petr.: bonas horas male collocare, Mart. – endlich l) v. Vorbedeutungen u. allem, was dazu gehört, gut = Glück bringend, günstig, von guter Vorbedeutung, auspicium b., Cic.: meliore opus est auspicio, Plaut.: omine cum bono, Catull.: bona cum alite, Catull.: ite bonis avibus, Ov. – v. der Rede, dicamus bona verba, Tibull.: linguis animisque favete; nunc dicenda bono sunt bona verba die, Ov.: dah. übtr., bona verba quaeso, nur gemach! Ter. Andr. 204. – u. die Eingangsformeln: quod bonum faustum felix fortunatumque sit, Cic.: quod bonum atque fortunatum sit, Plaut.: quod bonum faustumque sit tibi domuique tuae, Caesar Auguste, Suet.: venerare, ut nobis haec habitatio bona fausta felix fortunataque evenat, Plaut. trin. 40 sq. – u. vor Edikten: bonum factum, Heil u. Glück! Suet. (vgl. die Auslgg. zu Suet. Caes. 80, 2): bonum factum, ut edicta mea servetis, wohlan denn, nehmt in Obacht usw., Plaut.

    3) in bezug auf Zweck u. Gebrauch gut, d.i. tauglich, geeignet, zweckmäßig, bequem, aetas tironum plerumque melior, taugt besser, Cic. Tusc. 2, 38. – mit ad u. Akk.: terra cuiusmodi sit refert, et ad quam rem bona aut non bona sit, Varr.: campi militi Romano ad proelium boni, Tac. – m. Dat., ager frugum fertilis, bonus pecori, Sall.: quia mons pecori bonus alendo erat, Liv.: civitatibus suis quidem non boni (für ihre St. nicht von Segen), sed etc., Cic. de or. 3, 139. – dah. bonum est, es hilft, Cato. – quod mihi erit bonum atque commodum, bequem u. leicht für mich, Ter. – melius est m. 2. Sup., vitatu quidque petitu sit melius, Hor. sat. 1, 4, 116. – optimus est m. 2. Sup., quist amor cultu optumus, Plaut. mil. 101: bes. optimum factu esse, Cic. ep. 7, 3, 1. Cic. II. Verr. 1, 67 u. 136; Cat. 1, 29. Caes. b.G. 4, 30, 2. Liv. 38, 22, 2. – u. bonum est (es ist gut, ersprießlich, geraten, heilsam) m. Infin., Plaut. Curc. 176. Publ. Syr. sent. 47 R2: bonum atque utile est m. Acc. u. Infin., Dict. Cret. 2, 22: u. bonum videtur m. Infin., Augustin. conf. 8, 1: u. melius est m. Infin., Cic. ep. 9, 18, 2; de legg. 3, 54: u. erit melius m. Infin. perf. act., Liv. 3, 41, 3; 3, 48, 2: u. optimum est m. Infin., Caes. b.G. 2, 10, 4: u. optimum factu videtur m. Infin., Sall. Iug. 107, 5: u. optimum videtur m. Acc. u. Infin., Liv. 3, 4, 10 u. 27, 4, 3: u. optimum factu credens od. ratus m. Infin., Sall. Cat. 32, 1; 55, 1; 57, 5: u. (id) optimum est (ist am geratensten) m. folg. ut u. Konj., Plaut. trin. 486. Callistr. dig. 4, 2, 13: u. hoc mihi factu est optimum m. folg. ut u. Konj., Plaut. aul. 582: u. optimum est m. bl. Konj., Plaut. Men. 947 (dazu Brix mehr Belege).

    4) übtr. auf den Grad einer Menge, gut = ziemlich, nicht unbeträchtlich, ansehnlich, bona pars hominum, Hor.: bonam partem sermonis in hunc diem differre, Cic.: u. verb. bonam magnamque partem ad se attulit, Ter.: sit bona librorum copia, Hor.

    B) in moral. Hinsicht gut, 1) im allg., gutartig, brav, bieder, redlich, rechtschaffen, zuverlässig, ehrenhaft, treu, ehrlich (s. Dietsch u. Fabri Sall. Iug. 5, 5), a) v. Gesinnung u. Handlungsweise, ingenio bono esse, Ter.: ob mores bonos, Cels.: bono animo in populum Rom. esse, Caes.: consilio bono, in guter Absicht, Cic.: fides b., bonā fide, s. 1. fidēs. – conscientia b., Quint., conscientia optima, Plin. ep. – bona atque honesta amicitia, Sall.: societas b., Tac.: – causa b., Cic.: ratio bona cum perdita confligit, Cic. – bona pars tui, v. Geist (Ggstz. corpus), Sen.: u. so optima pars hominis, Cic.: u. quod est optimum in nobis, Lact., u. quod in homine praestantissimum et optimum est, Cic. Vgl. Bünem. Lact. 1, 7, 13. p. 49 sq. – b) v. Pers., bonus auctor, Cic.: u. so auctor valde bonus, auctor optimus, Cic.: M. Lepidus iuvenis formā quam mente melior, Vell.: boni fidelesque socii, Liv.: in foro infimo boni homines et dites ambulant, in medio, ibi ostentatores meri, Plaut.: naturā optimus, Sen.: fecit (homines) ex malis bonos, ex bonis optimos, Capitol. – bes. oft vir bonus u. subst. bl. bonus, der brave, biedere, rechtliche, wohlgesinnte, honette Mann, der Biedermann, Ehrenmann, auch ironisch (s. Sorof Cic. de or. 2, 85. Jordan Cic. Caecin. 16. p. 171), negant quemquam esse bonum virum nisi sapientem, Cic.: hoc autem celandi genus quale sit et cuius hominis, quis non videt? certe non aperti, non simplicis, non ingenui, non iusti, non viri boni; versuti potius, obscuri, astuti, fallacis etc., Cic.: pessimus atque optimus vir, Quint.: iustis autem et fidis hominibus, id est bonis viris, ita fides habetur, ut etc., Sall.: vir gratus bonusque, Liv., od. gratus homo et vir bonus, Cic.: ipso homo melior non est, es gibt keinen braveren Mann als ihn, Petr.: tanto melior! (Ggstz. tanto nequior), wir »desto besser!« (s. Wagner Ter. heaut. 549): homines optimi, die guten (lieben) Leutchen (iron.), Cic.: viri boni est misereri, Cic. – subst. (vgl. Dietsch Sall. Iug. 42, 3), proprium est boni recte facere, Quint. 5, 10, 64: bonus tantum modo segnior fit, ubi neglegas, malus improbior, Sall.: Plur., minor vis bonis quam malis inest, Plin. ep.: boni, Ggstz. nefandi (die Ruchlosen), Ov. – u. im Voc. in der Anrede, mein guter, braver, wackerer, wie ὠγαθέ, ὠγαθοί, α) in freundlicher Anrede: dux bone, Hor.: optimi viri, Cic.: o bone, Hor. u. Pers.: bone, Hor.: boni, Hor. – β) mit Ironie: bone vir, sauberer Bursche, Plaut, u. Ter.: quid ais, bone (du sauberer) custos defensorque provinciae? Cic.: boni, ihr lieben Leutchen, Hor. Vgl. Brix Plaut. capt. 951. Spengel Ter. Andr. 616. Fritzsche u. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 1. Drak. Sil. 2, 240. – u. Bonus = Χρηστός, der »Redliche«, als Beiname des Phocion, Nep. Phoc. 1, 1.

    2) insbes.: a) politisch gut-, wohlgesinnt, patriotisch gesinnt, loyal, gemeinsinnig, d.i. in Rom = aristokratisch gesinnt, in Athen usw. = demokratisch gesinnt, ut eum, quem bonum civem semper habuisset, bonum virum (rechtl. M.) esse pateretur, Cic.: bonus et fortis civis (Ggstz. aut timidus aut sibi potius consulens), Cic.: boni cives, boni viri (Ggstz. seditiosus civis), Cic.: qui ita suum consulem observavit, ut et illi quaestor bonus et vobis omnibus optimus civis videretur, Cic.: pars (Partei) melior (Ggstz. pars deterior), Liv. – subst., ein Gutgesinnter, ein Patriot, loyaler Bürger, Sing. u. Plur. b. Cic. u.a.: omnes boni, Cic.: boni complures, Sall.: fautor et cultor bonorum, Liv.: so auch optimi viri, achtbare Patrioten, Cic.: u. ironisch, etsi propediem video bonorum (Patrioten), id est lautorum et lo upletium (Leuten, die gern gut leben u. volle Beutel haben) urbem refertam fore, Cic. ad Att. 8, 1, 3. – b) sittlich gut = sittsam, keusch, tugendhaft, quid dicas, nullam mulierem bonam esse, Plaut.: femina, Cic.: virgo, coniunx, Catull.: pueri boni malique, Catull. – amor, Catull. – c) gutmütig, uneigennützig, von Hetären, die kein Geld nehmen, expedit bonas esse vobis, Ter.: at bona, quae nec avara fuit, Tibull. – d) gütig = gnädig, gewogen, gefällig, des bonus veniam, Hor.: vos Manes este boni, Verg.: di boni! als Ausruf, Komik, u. Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 338): bone deus, Augustin. conf. 2, 6, 12. – hic si, quā modeste munifico esse licet, vellet bonus atque benignus esse, Hor. – m. Dat., vicinis bonus esto, Cato: sis bonus o felixque tuis, Verg. – m. in u. Akk., eo velim uti possem bono in me, Cic. – dah. als Beiname des Jupiter, Iuppiter Optimus Maximus, abgekürzt OM. ( nicht Maximus Optimus, s. Cic. de nat. deor. 2, 64), Cic. u.a. – u. Bona Dea, s. bes. S. 846. – optimus zuw. noch durch Advv. gesteigert, wie: satis opt., Aur. Vict. Caes. 39, 26: valde opt., Plin. Val. 3, 3: plane opt., Apul. de dogm. Plat. 2, 19: perquam optimus, Itala psalm. 22, 5 (b. Cypr. ep. 63, 12). – / vulg. Genet. Sing. Femin. bone, Corp. inscr. Lat. 10, 1231 (a 490 p. Chr.): arch. Dat. Sing. Femin. bonai, Corp. inscr. Lat. 6, 54: arch. Nomin. Plur. bonei, Catull. 61, 232 Schw.: arch. Dat. Plur. boneis, Corp. inscr. Lat. 1, 1194 u. 10, 600. Plaut. Poen. 1216 cod. Ambr. – Kompar. arch. Akk. meliosem, Varr. LL. 7, 27. Paul. ex Fest. 122, 2 = 87, 25 Thewr. (nach Bugges Vorschlag): Abl. Sing. gew. meliore, doch auch meliori, Act. fr. Arv. aus dem J. 101. I. lin. 73. Corp. inscr. Lat. 8, 1183 (aber Cic. Quinct. 4 Kayser und Müller meliore): arch. Dat. od. Abl. Plur. meliosibus, Paul. ex Fest. 264, 6. – Superl. auch gedehnt opitumus, Corp. inscr. Lat. 1, 1016: opitimus, Corp. inscr. Lat. 6, 2440. – Superl. bonissimus od. melissimus ungebr. nach Varr. LL. 8, 75 u. 76; doch bonissima femina, Corp. inscr. Lat. 5, 342*. – arch. Nbf. duōnus, Paul. ex Fest. 67, 1. Cn. Marc. carm. bei Fest. 165 (a), 30; vgl. Gloss. II, 56, 56 ›duonus, ἀγαθός‹: Genet. Plur. duonoro(m), Corp. inscr. Lat. 1, 32.

    II) subst., bonum, ī, n., Kompar. melius, n., 1) das Gute = die gute Beschaffenheit, der gute Zustand usw., ni vis boni in ipsa inesset forma, Ter.: in bonum vertere, sich zum Guten wenden, zum Guten ausschlagen, Caes.u. Liv.: mutare in deterius aut in melius, Sen.: mutari in melius (von Pers.), Tac.: perniciosa illorum consilia fortuna deflexit in melius, Sen.: pleraque ab saevis adulationibus aliorum in melius flexit, wußte die bessere Seite herauszukehren, Tac.: reficere in melius et in maius, verbessern u. vergrößern, Plin. ep.: it in melius valetudo principis, es geht besser mit der G. des F., Tac. – 2) wie το ἀγαθόν, bonum, ī, n., u. wie τὰ ἀγαθά, Plur. bona, ōrum, n., das Gut, das Gute, a) übh. jedes phys., geistige u. moralische Gut, Glücksgut, Glück, körperl., geist. u. moral. Vorzug, Talent, Tugend, übh. alles, was gut, recht u. löblich ist (Ggstz. malum), α) Sing.: bonum breve est, Nov. fr.: sapiens et bonum ferre potest modice et malum fortiter aut leviter, Varr. fr.: aut honoribus aucti aut re familiari, aut si aliud quippiam nacti sumus fortuiti boni aut depulimus mali etc., Cic.: forma bonum fragile est, Ov.: summum bonum erae esse putabam hunc Pamphilum, Ter.: bonum tuum concoquas, genieße dein Glück, Petr.: nihil melius homini sit a dis immortalibus datum, kein größeres Gut, Cic. – bonum naturale, angeborenes Talent, Nep. – bonum mentis est virtus, Cic.: bonum tuum auge et exorna, dein Gutes (deine Vorzüge, deine Tugenden), Sen. – ius bonumque, was recht u. gut ist, Sall.: aequum et bonum u. dgl., s. aequus (oben S. 194). – summum bonum, das höchste Gut (im philosoph. Sinne), Cic.: a bono honestoque in pravum abstrahi, Sall.: boni honestique sectator, Dict. – bonum! als Ausruf, etwa »du meine Güte!« Apul. met. 10, 16. – β) Plur.: tria genera bonorum: maxima animi, secunda corporis, externa tertia, Cic.: bona malaque corporis, Suet.: bona animi, Cic., Sen. u.a. (Ggstz. bona corporis et externa, Sall.): bona aut mala, Vorzüge oder Fehler, Sall.: aber bona malaque vestra, euer Wohl und Wehe, Tac.: acer bonorum et vitiorum suorum iudex, Cic.: ingenii multa bona, Sall.: eloquentiae, ingenii studiique bona, Quint.: bona pacis, Tac. – mala fugere, sequi bona, Cic. – dividere bona diversis, Gutes vom Schädlichen trennen, Hor.: omnes omnia bona dicere, sie sagten alles Gute von mir, Ter. Andr. 97: bona omnia optare od. precari alci, lauter Heil u. Segen, Plaud. rud. 639. Liv. 24, 16, 10: meliora praetervolant, deteriora succedunt, Sen. ep. 108, 25. – di melius duint, di meliora velint od. ferant u. dgl., s. deus. – b) Gut, Güter, Vermögen, Reichtum, -tümer, nur im Plur. (vgl. Cic. parad. 1, 7), bona fortunaeque, Cic.: omnium fortunae et bona, Cic.: bona, fortunae, possessiones omnium, Cic.: b. patria, Cic.: b. paterna et avita, Cic.: bona aliena, Cic.: bona privata, Cic.: bona caduca, Stat.: bonorum omnium heres, Universalerbe, Liv.: divisa inter creditores bona, Tac.: haec Heraclii bona verbo redigere (einziehen), re dissipare, Cic.: alqm patriis bonis evertere od. exturbare, Cic.: ea bona huic Heraclio utenda ac possidenda tradere, Cic. – dah. esse in bonis, im Besitz der Güter (einer Erbschaft) sein, Cic. ep. 13, 30, 1 (dagegen Cic. Tusc. 5, 28: qui sint in bonis, nullo adiuncto malo, d.i. die im Besitze u. Genusse von [phys.- u. moral.] Gütern aller Art sind): u. in dieser Bedtg. habere in bonis, ICt.: dagegen esse in bonis alcis, im Besitze jmds. sein, jmdm. angehören, ICt. – c) bonum, das Gute = der Nutzen, Vorteil, die Belohnung u. dgl., nullā boni spe, ohne sich etwas Gutes zu versehen, Tac.: quis enim ullam ullius boni spem haberet in eo? sollte sich von ihm etw. G. versehen? Cic.: quid mihi sit boni (was sollte es mir helfen), si mentiar, Plaut.: cui bono fuisset, wenn es zum Nutzen gereicht hätte, zugute gekommen wäre, Cic.: quibus occidi patrem bono fuit, Cic. – bonum publicum, der Staatsvorteil, das Staatswohl, das allgemeine Beste (Ggstz. malum publicum), hoc ita si fiat, publico fiat bono, Plaut.: bene gerere rem bono publico, Plaut.: bonum publicum simulantes, Sall.: ne ira obstaret bono publico, Liv.: privato usui bonum publicum postponitur, Tac. – so auch commune bonum, das gemeine Wohl (Beste), non desinemus communi bono operam dare, Sen. de otio 1 (28), 4.

    lateinisch-deutsches > bonus

  • 13 concors

    concors, dis, Adi. m. Compar. u. Superl. (con u. cor), éines Herzens und éines Sinnes, einträchtig, einig, harmonierend, Hand in Hanb gehend (Ggstz. discors), a) v. leb. Subjj. u. deren Gemüt: sorores concordes, Naev. fr.: c. animae, Verg.: concordibus animis iuncti, Liv.: concordi et consentiente collegā, Suet. – ut multo fiat civitas concordior, Plaut.: credo cā gratiā concordes magis fore, Ter.: fratres concordissimi, Cic.: concordissima turba, Sen. – m. cum u. Abl., adulescentes optimae, bene concordes cum viris, Afran. com. fr.: ne secum ipse quidem c., Liv. – od. m. bl. Dat. (mit), c. mihi coniunx, Tac.: sibi concors, Sen. – b) v. lebl. Subjj.: c. pax, Ov.: discordia, Manil.: mundus ipse se concordi quādam amicitiā atque caritate complectitur, Cic.: possit teneri ille moderatus et c. civitatis status, Cic.: c. regnum duobus regibus est, Liv.: c. censura fuit, Liv. – c. modulatio constat in fidibus, Lact.: isque concentus ex dissimillimarum vocum moderatione concors tamen efficitur et congruens, Cic.: Ursum canite voce concordi senem, Anthol. Lat.: concordi dixere sono, einstimmig, Ov.: frena iugo concordia ferre, Verg. – / Abl. Sing. regelm. concordi ( nur Plin. 11, 51 D. u. Prisc. 7, 64 concorde). – n. pl. concordia, Verg. Aen. 3, 542 u.a. Dichter.

    lateinisch-deutsches > concors

  • 14 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 15 deduco

    dē-dūco, dūxī, ductum, ere, I) von einem höhern Punkte nach einem niedern herabführen, leitend herab- od. hinabziehen, konstr. bei Ang. von wo hinab? m. de od. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl.; bei Ang. wohin? bis wohin? m. ad od. in m. Akk. od. m. bl. Acc. loc., 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: imbres nivesque deducunt Iovem, in Regen u. Schnee steigt Jupiter vom Himmel herab, Hor.: molliunt anfractibus modici s clivos, ut non iumenta solum, sed elephanti etiam deduci possent, Liv. – ded. alqm ad terram, Suet.: alqm contionari conantem de rostris, Caes.: per eos multitudinem aliam in subiectum viae campum, Liv.: alqm in quattuordecim, Sen., od. in quattuordecim sessum (um da seinen Sitz zu nehmen), Asin. Poll. in Cic. ep.: non iniquo nec perdifficili aditu super caput hostium eos ded., Liv. – v. lebl. Subjj., in praecipitia iste cursus deducit, Sen. – β) lebl. Objj.: tiaram, vom Haupte herabnehmen, Suet.: pectine crines, herabkämmen, Ov.: caesariem barbae dextrā, herabstreichen, Ov.: molli gestu brachia, herabführen, = bewegen, Prop.: ramos pondere suo (v. Obst), Ov. – vestem summa ab ora (Saum), herabstreifen, Ov.: ebenso suas a pectore vestes, Ov.: clam pedes de lecto, Plaut. – montes in planum, herabversetzen, Iustin. (bildl., ded. alqm in planum, widerlegen, Schol. Bob. ad Cic. Flacc. 2. no. 2): eluvie mons est deductus in aequor, Ov.: manum ded. ad imum ventrem, Quint.: sinum ad ima crura, Suet.: deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora (bildl.), Sen.: ebenso ded. philosophiam e fastigio in planum (bildl.), Sen.: tunicam summā orā ad mediam, herabstreifen, Ov.

    b) als milit. t. t., herab- od. hinabführen, sich herabziehen lassen, herab-, hinabsteigen lassen, aciem in planum, Sall.: Poenos in plana, Frontin.: Albanum exercitum in campos, Liv.: instructos ordines in locum aequum, Sall.: paulatim suos in aequum locum, Sall.: imprudentiā suorum deductus in inferiorem collem, Frontin.: copias ex locis superioribus in campum, Caes.: equitatum od. equites ad pedes, die Reiterei absitzen lassen, Liv.

    c) als naut. t. t., α) die Segel herabziehen, herablassen, entrollen, aufspannen, vela, Ov.: carbasa, Ov.: tota carbasa malo (am M.), Ov. – β) ( wie καθέλκειν) ein Schiff vom Lande ins Meer ziehen, vom Stapel laufen lassen, in See gehen ( stechen) lassen (Ggstz. subducere, griech. ἀνέλκειν; vgl. Fabri Liv. 21, 17, 3), navem, naves, Verg. u. Liv.: navigia, Sen.: quadriremes, Plin. ep.: classem, Liv.: puppim, Prop.: carinas, Ov. – naves litore (vom U.), Verg.: naves in aquam, Liv. Vgl. unten no. II, A, 1, f.

    d) als t. t. der Zaubersprache, durch Zaubersprüche herabziehen, lunam, Ov.: lunam e curru, Tibull.: lunam cursu, Ov.: Iovem caelo, Ov.: cantando rigidas montibus ornos, Verg.

    2) übtr., vermindernd herabführen, auf etw. zurückführen, licet enim contrahere universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic. de nat. deor. 2, 164.

    II) von einem Anfangspunkte nach einem Zielpunkt fortführen, ab-, weg-, hinführen, geleitend fortbringen, hinbringen, herbeibringen, A) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: pecora, Caes.: inde boves, Ov.: animalia quamlibet longo itinere deducta ad assuetas sibi sedes revertuntur, Quint.: ded. alqm a recta via (bildl.), Cornif. rhet.: alqm ex ea via (bildl.), Cic. fr.: suos ex agris, Caes.: dominam Ditis thalamo (aus dem G.), Verg.: ipsa vestigia quaerentem dominum eo (dahin) deductura erant, Liv.: Cicerones Rhodum, Cic.: alqm in aedem Proserpinae, Nep.: alqm in arcem, Liv.: alqm de suis convellere hortulis deducereque in Academiam perpauculis passibus (bildl.), Cic.: alqm in tutum (bildl.), Sen.: alqm in mare Helles, Ov.: ad eum agnum non casu sed duce deo deducitur, Cic.: ded. iuvenem ad altos currus, Ov.: silvestres capras manibus suis ad salutare auxilium herbae dictamni (bildl. v. der Natur), Val. Max. – β) lebl. Objj.: et si qua asportari possent, sibi quemque deducere (es mit sich nehmen), Tac. ann. 16, 11. – ded. atomos de via, Cic.: amnes deducunt undas in mare, Ov.: u. (im Bilde) ded. Aeolium carmen ad Italos modos, das äol. Lied zu ital. Weisen führen = die äol. u. sapphische Lyrik auf röm. Boden verpflanzen, Hor. carm. 3, 30, 13 sq.

    b) (als milit. t. t.) eine Mannschaft von irgendwo od. irgendwohin abführen, wegziehen (einziehen), abziehen (abmarschieren) lassen, ausrücken lassen, verlegen, exercitum, Caes. u. Liv.: consularem exercitum, Liv.: classem exercitumque, Liv.: praesidium, Liv.: praesidia, Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 25, 25, 10) u. (Ggstz. imponere) Sall. fr.: custodias, Auct. b. Alex.: militari more vigilias, die Wachen auf ihre Posten abführen, aufziehen lassen, Sall. Iug. 44, 3. – ded. inde Romanum exercitum, Liv.: undique praesidia, Frontin.: exercitum a Sicilia, Iustin.: praesidia ab urbibus, Liv. u. Iustin.: quinque legiones ab opere, Caes.: praesidia de iis oppidis, quae etc., Cic.: nostros de vallo, Caes.: praesidia Macedonum ex iis urbibus, Liv.: exercitum ex his regionibus, Caes.: Apameā (von A.) praesidium, Cic.: Orico (von O.) legionem, Caes.: praesidia arce (von, aus der B.), Aur. Vict.: civitatibus omnibus (aus a. St.) omnia praesidia, Liv.: praesidia eo (dahin), Caes.: exercitum in aciem, Liv.: classem in proelium, Nep.: propere in cornua leves armaturas, Liv.: legiones duas in ulteriorem Galliam, Caes.: impedimenta in proximum collem, Caes.: legiones in hiberna, Caes.: novos milites in hiberna, Liv.: exercitum mature in hiberna Lunam et Pisas (nach L. u. P.), Liv.: exercitum in hiberna in Sequanos, Caes.: milites eductos hibernis ad Ciceronem, Caes. – m. Dat. (wozu?), tres in arcem oppidi cohortes praesidio, zur Besatzung in die B. legen, Caes. b. c. 3, 19, 5.

    c) begleitend, als Führer od. Begleiter mitnehmend zu jmd. od an einen Ort abführen, hinführen, fortbringen, hinbringen, herbringen, mitbringen, mitnehmen, geleiten, jmdm. zuführen, wo einführen, α) zur Besprechung, zur Audienz, cito hunc deduce ad militem, Ter.: deduci ad regem, Iustin.: deduci ad Eumenem, Nep.: deduci in conspectum Caesaris, Caes.: transfuga duci se ad consulem iubet deductusque traditurum urbem promittit, Liv. – β) aus der Provinz nach Rom (vollst. secum deducere, s. unten die Beisp.), Ennium poëtam, Cic.: Atticum, Nep.: non deduxi, inquit, Sextilium, Cic.: eos deduxi testes et eas litteras deportavi, ut etc., Cic.: hominem secum ded., Cic. – alqm ded. ex ultimis gentibus, Cic.: alqm Romam, Eutr.: alqm secum Romam, Liv.: primus ego in patriam mecum, modo vita supersit, Aonio rediens deducam vertice Musas (poet. für »die griechischen Dichter auf heimatlichen [römischen] Boden verpflanzen«), Verg. georg. 3, 10 sq. – γ) als Gast in ein Haus usw., hospites domum, Cornif. rhet.: alqm in hospitale cubiculum, Liv.: alqm ad Ianitorem quendam hospitem, Cic. – δ) einen jungen Mann zu einem Staatsmanne zur weitern Ausbildung, alqm ad alqm, Cic. de amic. 1. Cic. Cael. 9. Tac. dial. 34. Quint. 12, 11, 6. – od. in eine Schule, ephebum in gymnasium (v. Mentor), Petron. 85, 3. – ε) beschützend od. bewachend fortführen, abführen, fortbringen, igitur inditus lecticae et a tribuno praetoriae cohortis deductus est, vario rumore, custos saluti an mortis exactor sequeretur, Tac. ann. 3, 14: a quo cum quaesisset, quo (wohin) deduci vellet, et ille Athenas dixisset, praesidium dedit, ut tuto perveniret, Nep.: Pydnam eum deduci iussit et quod satis esset praesidii dedit, Nep. – als Gefangenen, ex consilii sententia in custodiam coniectus Athenas deductus est, Nep.: ded. Lentulum in carcerem, Sall.: Iugurtham ad Marium, Sall.: alqm vinctum ad Caesarem, Hirt. b. G.: alqm comprehendere et custodibus publice datis deducere ad Hannibalem, Liv. – auf den Kampfplatz, alqm e spectaculis detrahere et in arenam deducere, Suet. Cal. 35, 2. – ζ) jmd. ehrenhalber geleiten, jmdm. das Ehrengeleit geben, αα) jmd., bes. einen Staatsmann vom Hause nach dem Forum od. zur Kurie (Ggstz. reducere) od. umgekehrt von da nach Hause, magnam affert opinionem, magnam dignitatem cotidiana in deducendo frequentia, Cic.: haec ipsa sunt honorabilia assurgi, deduci, reduci, Cic.: ne deducendi sui causā populum de foro abduceret, Liv.: plebes consules ambo sacrā viā deductos cum magno tumultu invadit, Sall. fr.: cum magna multitudo optimorum virorum me de domo deduceret, Cic. – alqm ad forum, Cic., in forum, Quint.: alqm ex patribus conscriptis aut propinquum aut paternum amicum ad curiam, Val. Max.: frequentes eum domum deduxerunt, Liv.: absol., deducam, ich will ihn nach Hause (bis an sein Haus) geleiten, Hor. sat. 1, 9, 59. – ββ) einen jungen Römer vom Hause nach dem Forum, um sein Tirocinium abzulegen (v. Vater u. v. Verwandten), filios suo quemque tirocinio in forum, Suet.: filium Drusum in forum, Suet.: deductus in forum tiro, Suet.: pueros puberes non in forum, sed in agrum deduci praecepit, Iustin. – γγ) eine Braut aus dem Elternhause in das Haus der Bräutigams geleiten, v. Vater u. v. den Verwandten = dem Bräutigam zuführen, velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse, Liv.: eorum habentur liberi, quo (wohin = zu denen) primum virgo quaeque deducta est, Caes.: ded. virginem in domum alcis, Tac., od. ad alqm, Liv.: virginem iuveni marito, Tibull.: illa mihi dextrā deducta paternā, Catull.: quae mihi deductae fax omen praetulit, Prop.: rapi solet fax, quā praelucente nova nupta deducta est, ab utrisque † amicis, Fest. p. 289 (a), 7 sq. – v. Bräutigam selbst = eine Gattin heimführen, uxorem domum, Ter.: illam domum in cubiculum, Ter. Vgl. übh. Gronov Plaut. Cas. 2, 8, 36. die Auslgg. zu Ter. Hec. 1, 2, 60; zu Caes. b. G. 5, 14, 5; zu Liv. 10, 23, 5. – euphemist. = jmdm. eine Konkubine zuführen, sine prius deduci, Plaut.: so Tertia deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn mit no. II, B, a, β): ded. ad Docimum Tertiam Isidori mimi filiam, Cic.: Liviam ad se deduci imperavit, Suet. – δδ) eine in die Provinz abgehende Magistratsperson geleiten, ut provincias cum imperio petituri hinc deducerentur, Suet. Aug. 29, 2. – einen Triumphierenden zu den Tempeln, unde populo consalutato circum templa deductus est, Suet. Tib. 17, 2. – einen vertriebenen Herrscher wieder in sein Reich einführen, alqm in regnum, Tac.: hunc in possessionem Armeniae, Tac. – εε) jmd. an einen Ehrenplatz führen, m. 2. Supin., Herennium Gallum histrionem summo ludorum die in XIIII sessum deduxit, wies er einen Platz auf einer der vierzehn Ritterbänke (in der Ritterloge) an, Asin. Poll. in Cic. ep. 10, 32, 2. – ζζ) jmd. in ein Heiligtum einführen, decimo die cenatum, deinde pure lautum in sacrarium deducturam, Liv. 39, 9, 4. – ηη) jmd. zu Grabe geleiten, jmdm. das Grabgeleite geben, alqm, Augustin. serm. 17, 7 (zweimal). – η) etw. od. jmd. in einem Festzuge aufführen od. wohin abführen, tensas, Suet.: mulierem (eine Gefangene) triumpho, Hor.: elephantos Romam ingenti pompā, Eutr.: corpus Alexandri in Hammonis templum, Iustin.

    d) (als publiz. t. t.) Kolonisten, eine Kolonie irgendwohin abführen, übersiedeln, verpflanzen, Kolonisten irgendwo ansiedeln, ansässig machen, eine Kolonie irgendwo anlegen, colonos, Vell.: coloniam, colonias, Cic. u.a.: ut hic conditor urbium earum, non illi qui initio deduxerant (die ursprünglichen Kolonieführer), videretur, Nep. Timol. 3, 2; vgl. Cic. agr. 2, 92: im Passiv, deductis olim (für die vor Zeiten angesiedelten) et nobiscum per conubium sociatis haec patria est, Tac. hist. 4, 65. – m. Advv. (wohin? wo?) u. m. in u. Akk. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1 u. 39, 44, 10) u. mit bl. Acc. loc., huc Ideduco deducocolonorum ex lege Rulli, Cic.: emere agros a privatis, quo (wohin) plebs publice deducatur, Cic.: ded. eo (dahin) coloniam novam, Cic.: illo (dorthin) coloniam, Cic.: deducentur, inquit, coloniae. Quo? quorum hominum? in quae loca? Cic.: tu non definias, quo colonias, in quae loca, quo numero colonorum deduci velis? Cic.: ded. colonos lege Iuliā Capuam, Caes.: coloniam Casilinum, quo Caesar ante deduxerat, Cic.: colonos in omnes colonias totius Italiae, Cic.: colonias in eos agros, quos emerint, Cic.: coloniam in Asiam, Cic.: in eum locum coloniam, Cic.: negavi in eam coloniam, quae esset auspicato deducta, dum esset incolumis, coloniam no vam iure deduci, Cic.: ded. Carseolos coloniam in agrum Aequiculorum, Liv.: specie deductarum per (über) orbem terrae legionum, Tac. ann. 11, 24. – mit in u. Abl. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1), Ostiam coloniam in ostio Tiberis deduxit, Aur. Vict.: in colonia Capua deducti lege Iuliā coloni, Suet. – im Passiv m. Prädik.-Nom. (als wer? vgl. Drak. Liv. 39, 44, 10), coloniae deductae Ariminum in Piceno, Beneventum in Samnio, Liv. epit.: eodem anno Cales deducta colonia (als K.), Vell.: post triennium Tarracina deducta colonia (als K.) ac deinde interiecto triennio Suessa Aurunca et Saticula, Vell.: Aquileia colonia Latina (als lat. K.) eo anno in agrum Gallorum est deducta, Liv.

    e) als gerichtl. t. t., vor einem Gericht als Zeugen usw. hinbringen, beiziehen, alqm (als Zeugen) ad hoc iudicium, Cic. Flacc. 9. – übtr., lis ad forum deducta est, der Streit wurde vor Gericht gebracht, es kam zum Prozeß, Phaedr. 3, 13, 3.

    f) als milit. t. t.: α) ein Schiff aus den Werften ziehen, navem ex navalibus, Caes. b. c. 2, 3, 2. – u. übh. in See stechen lassen, classem in altum properiter, Pacuv. tr. 322. – feindl. = aus den Werften fortführen, unam (navem) ex navalibus eorum, Caes. b. c. 2, 3, 2: ebenso naves a Meloduno, Caes. b. G. 7, 60, 1 (vgl. 7, 58. § 2 u. 4). – β) ( wie κατάγειν) ein Schiff in den Hafen führen, einlaufen lassen, persuade gubernatori, ut in aliquem portum navem deducat, Petron. 101, 8. – feindlich = ein Schiff wohin schleppen, onerarias naves, quas ubique possunt, deprehendunt et in portum deducunt, Caes. b. c. 1, 36, 2. Vgl. oben no. I, 1, c, β.

    g) als t. t. der Wasserbaukunst, Wasser von irgendwo ableiten, irgendwo hinleiten, rivos (auf die Äcker), Verg.: aquam in vias, Cato: Padum in flumina et fossas, Plin.: aquam Albanam ad utilitatem agri suburbani, Cic.

    h) jmd. aus einer Besitzung gewaltsam hinwegführen, ex ea possessione Antiochum, Liv. 34, 58, 6: Arsinoën ex regno, Auct. b. Alex. 33, 3. – bes. als jurist. t. t., jmd. aus einer streitigen Besitzung in Gegenwart von Zeugen scheinbar gewaltsam hinwegführen (moribus deducere, im Ggstz. zu vi armatā deducere), um ihm das Recht der Vindikationsklage zu verschaffen (eine der Klage vorausgehende symbolische Handlung), alqm de fundo (mit u. ohne moribus), Cic. Caecin. 20; de lege agr. 2, 68; pro Tullio 20 (dazu Beier exc. III p. 250 sqq.).

    i) unversehens jmd. an einen Ort hinführen, wohin locken, pedester exercitus, quod in ea loca erat deductus, ut in vito Eumene elabi non posset, pacem ab eo petiit, Nep.: ab alqo consilio od. ex industria in iniqua loca deducti, Frontin.: sequentem Lucullum in insidias deduxerunt, Frontin.: Hamilcar in insidias deductus occiditur, Iustin.

    k) ein phys. Übel vom Körper wegziehen, entfernen, brassica de capite et de oculis omnia deducet et sanum faciet, Cato r. r. 157, 6: non aeris acervus et auri aegroto domini deduxit corpore febres, non animo curas, Hor. ep. 1, 2, 47 sqq.: quoniam haec deducuntur, weil man Derartiges (derartige Fehler) vom Körper zu entfernen sucht, Cic. de fin. 5, 47.

    2) übtr.: a) übh.: α) leb. Wesen = jmd. von wo abführen, abziehen, abbringen, abwendig machen, impellere voluntates quo velit, unde autem velit deducere, Cic.: ded. alqm a pristino victu, Nep.: alqm ab humanitate (menschlichen Würde), a pietate, a religione, Cic.: quod instituit referre de religione et saepe iam rettulit, ab eo deduci non potest, Cic.: magnā pecuniā a vera accusatione esse deductum, Cic.: ded. eloquentiā perterritos a timore, Cic.: alqm a tristitia acute et hilare dicto, Cic.: alqm de fide (v. Reichtum), Cic.: alqm de illa animi pravitate, Q. Cic.: alqm de hac animi lenitate, Cic.: alqm de sententia, Cic. u. Liv.: alqm prope de vitae suae statu dolore ac lacrimis suis, Cic.: ded. alqm vero (von der Wahrheit), Lucr. 1, 370. – u. jmd. wohin ohne sein Zutun bringen, versetzen, si eo (dahin) me deduxit error, Ps. Quint. decl.: cuius errore eo (dahin) deducta esset multitudo, ut omnes de salute pertimescerent, Nep.: eo deductus periculi, ut etc., so gefährdet, daß usw., Amm.: si in eum casum deducerentur, wenn es mit ihnen so weit käme, Caes.: ded. alqm in periculum, Caes.: quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset (Aeduos), Caes.: deduci (geraten) in egestatem, Sen.: deduci in fraudem, ins Netz gelockt werden, Planc. in Cic. ep.: ded. alqm ad fletum misericordiamque, Cic.: deduci ad iniquam pugnandi condicionem, Caes. – β) lebl. Objj., von etw. abbringen, zu etw. hinführen, hinbringen, antiquissimum sollemne ab nobilissimis antistitibus eius sacri ad servorum ministerium deduxisti, hast das älteste Opfer von den vornehmsten Priestern dieses Gottesdienstes weggenommen und zu einer Verrichtung der Sklaven erniedrigt, Liv. 9, 34, 18. – audi, quo rem deducam, wohin ich am Ende kommen, wo ich hinaus will (in der Darstellung), Hor. sat. 1, 1, 15. – ded. rem huc, ut etc., es dahin zu bringen suchen, daß usw., Cic.: u. so rem in eum locum, ut etc., Caes.: ergo huc universa causa deducitur, utrum... an etc., Cic.: ded. rem ad arma, Caes.: rem ad otium, Caes.: rem in summum periculum, Caes.: rem in controversiam, Caes.

    b) jmd. von seiner Partei abwendig machen, verleiten, verführen, a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur, Caes. b. c. 1, 7, 1: adulescentes et oratione magistratus et praemio deducti, Caes. b. G. 7, 37, 6.

    c) jmd. zu etw. bringen = bestimmen, gewinnen, im üblen Sinne = verleiten, α) übh.: alqm ad eam sententiam, Caes.: Pompeium ad turpissima foedera, Vell.: quae tandem est ea disciplina, ad quam me deducas, si ab hac abstraxeris? Cic. – mit folg. Infin., inde deducimur etiam imaginem mortis iam tunc eum (somnum) recensere, Tert. de anim. 43. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quominus u. Konj., neque legis improbissimae poenā deductus est, quominus hospitii et amicitiae ius officiumque praestaret, Cic. ep. 14, 4, 2. – β) jmd. zu einer polit. Sache od. Partei bringen, für sie gewinnen, in sie verflechten, Philippum et Macedonas in societatem belli, Liv.: Macedonas in bellum civile, Iustin.: quasdam civitates dissentientes in causam, Liv.: petebant, ne se temere in causam deduceret, Liv.

    d) den Ursprung von etw. ableiten, herleiten, mos unde deductus, Hor.: originem ab ea (femina), Plin.: genus ab Anchise ac Venere, Vell.: genus ab Achille, Curt. – u. den Namen von etw. entlehnen, entnehmen,nomen ab Anco, Ov. fast. 6, 803: u. so nomen ab alqa re u. ab alqo, Lact. 4, 28, 12. Tert. adv. Marc. 4, 14; apol. 3: nomen ex ea significatione, Tert. de virg. vel. 5.

    B) prägn.: a) vermindernd abziehen, α) als t. t. der Athletik = dem Kämpfer die Speise entziehen, damit er schmächtiger werde, cibum, Ter. eun. 315. – β) als t. t. der Geschäftsspr. = von einer Summe abziehen (Ggstz. addere), addendo deducendoque videre, quae reliqua summa fiat, Cic.: ded. centum nummos, Cic.: Tertia (ein Drittel) deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn auch = »die Tertia ist zugeführt worden«, s. oben no. II, A, 1, c, ζ, γγ): id viri boni arbitratu (nach der Taxierung) deducetur, Cato. – m. in u. Akk., in singulas deportationes (auf od. für jede entwendete Tracht) SS. N. II (= 2 Sesterze) deducentur, Cato. – mit de u. Abl., de capite deducite quod usuris pernumeratum est, Liv. – m. Dat. (welcher Summe?), deducto summae aeris alieni, si quid usurae nomine numeratum aut perscriptum fuisset, Suet. – mit Dat. (für wen?), de his divitiis sibi drachumam ded., Enn. scen. 323. – absol. prägn. = jmdm. einen Abzug machen, arbitratu deducetur, Cato r. r. 144, 2 zw. – Partiz. subst., dēducta, ae, f. (verst. pecunia od. pars), der Abzug, den der Legatar an dem ihm ausgesetzten Legate machen durfte, um dadurch der lästigen Verpflichtung der auf dem Vermögen des Testators haftenden sacra zu entgehen, si in testamento deducta scripta non sit, Cic. de legg. 2, 50.

    b) fortführend, fortziehend bilden, α) einen Bau fortführen, latum sulcum, Iuven, 1, 157: fossam superiori parte post castra, Frontin. 1, 5, 4: vallum per triginta duo milia passuum a mari ad mare, Eutr. 8, 19. – β) schreibend, zeichnend ziehen, entwerfen, litteram mero, Ov. her. 16 (17), 88: tamquam linea uno calamo deducta, Cassiod. de instit. div. lit. 1. p. 510 (a) ed. Garet. – im Bilde, ded. formam bonorum virorum et lineamenta, Sen. ep. 95, 72. – γ) spinnend, webend fortführen, fortspinnen, abspinnen, fortweben, abweben, harum (Parcarum) una loquitur, altera scribit, tertia deducit, Serv. Verg. Aen. 1, 22. – m. Abl. womit? dexterā leviter ded. fila, Catull.: levi pollice filum, Ov.: staminis pollice fila, Hieron.: tereti filo et aequali stamina (v. der Spinne), Plin.: habiles gladios filo gracilento, poet. = schmieden, Enn. ann. 253. – m. Abl. wovon? plenā stamina longa colo, Tibull. – m. in u. Akk., argumentum in tela, einweben, Ov. met. 6, 90. – übtr., ein Schriftwerk fein ausspinnen (= kunstvoll ausarbeiten), deducta atque circumlata oratio, eine entwickelte u. kunstvoll abgerundete (Ggstz. oratio simplex atque illaborata), Quint.: carmina proveniunt animo deducta sereno, Ov.: tenui deducta poëmata filo, Hor.: subtilis deductā oratione Menelaus, Auson.: ded. commentarios, Quint.: mille die versus, Hor.: triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere posse, Val. Max. – m. Dat. wem? tibi saepe novo deduxi carmina versu, Prop. – m. in u. Akk., carmen Iliacum in actus, Hor. de art. poët. 129. – m. ab u. Abl. u. ad od. in u. Akk. der Zeit, von einer Zeit bis zu einer Zeit fortführen, prima ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen, Ov. met. 1, 3 sq.: pauca, quibus surgens ab origine mundi, in tua deduxi tempora, Caesar, opus, Ov. trist. 2. 559 sq. – u. fortspinnend ab schwächen, übtr., vocem, Pompon. com. 57 u. 60: Ὀδυσσεύς ad Ulixem deductus est, Quint. 1, 4, 16; vgl. PAdi. deductus no. II. – / Imperat. deduc, Cic. de rep. 1, 34. Stat. Theb. 12, 266. Augustin. serm. 109, 4: arch. deduce, Plaut. truc. 479. Ter. eun. 538.

    lateinisch-deutsches > deduco

  • 16 defendo

    dē-fendo, fendī, fēnsum, ere (de und *fendo, vgl. offendo), wegstoßen, I) fernhaltend, abwehrend = fernhalten, abhalten, abwehren, abweisen, einer Sache Einhalt tun, def. ictus ac repellere (v. Tüchern), Caes.: nimios solis ardores (v. Weinstocke), Cic.: frigus (v. der Toga), Hor.: inopiam in egenis rebus (v. Getreide), Col.: def. bellum, defensiv verfahren (Ggstz. inferre bellum), Caes.: iniuriam, Cic.: non def. iniuriam neque propulsare, Cic.: def. civium pericula, Cic. – m. Abl. wodurch? def. ignem culmo aut fronde, Sen.: omnes res, quibus ignis iactus et lapides defendi possunt, Caes.: cum vi vis illata defenditur, Cic. – mit Dat. wem? iniuriam his foribus (Dat.), Plaut.: solstitium pecori, Verg.: alci dominae infames noctes, Prop. – mit ab u. Abl. wovon? palliolo frigus a capite, Rutil. Lup.: hostes a pinnis facillime, Claud. Quadrig. fr.: proximus a tectis ignis defenditur aegre, Ov. – mit pro u. Abl., vim suorum (= suis illatam) pro suo periculo, anstatt der eigenen G. = ganz wie ihre eigene G., Caes. b. c. 3, 110, 4. – absol. = Einhalt tun (bei einem Brande), Tac. ann. 15, 38. Suet. Ner. 43, 1.

    II) verteidigend = verteidigen, schützen, aufrecht erhalten, erretten, bewahren (dah. verb. tueri et defendere, def. ac tegere, def. et protegere; Ggstz. oppugnare, impugnare, bekämpfen, deserere, im Stiche lassen), 1) im allg.: α) übh.: def. alqm, Caes.: se, Val. Max.: sui defendendi causā telo uti, Cic.: def. domini caput, Cic.: domum ac penates suos illo oppugnante, Cic.: rem publicam, Cic. – mit Abl. womit? def. iure se potius quam armis, Cic.: se telo, Cic.: sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: aedes Vestae vix defensa est (gegen den Brand geschützt) tredecim maxime servorum operā, Liv. – m. ab u. Abl. wovor? prata a pecore, Col.: vestes a tineis (von Kräutern), Plin.: teneras a frigore myrtos, Verg.: gladio se a multitudine, Sall.: infantem a feris alitibusque, Iustin.: vitam ab inimicorum audacia telisque, Cic.: alqm ab eo periculo, Cic.: alqm ab iniuria alcis, Caes. – im Passiv, quid a Pyrrho, Hannibale Philippoque et Antonio defensum est (gerettet, bewahrt worden) aliud quam libertas etc., Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 4. – ohne Objekt, quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit, Caes. – ganz absol., duo adulescentes filii, qui et sentire et defendere (sich zur Wehr setzen) facile possent, Cic. Rosc. Am. 64. – quasi ibi plus possit audacia, ubi ad defendendum opes minores sunt, wo die Verteidigungsmittel geringer sind, Sall. – β) als milit. t. t.: def. Caesarem, Caes.: Aeduos, Caes.: castra, Caes.: moenia, Sall.: moenia ipsa sese defendebant, Liv. – m. Abl. womit? def. se armis, se manu, Caes.: urbem captam non ferro defendisse (zu verteidigen gesucht haben), sed auro redemisse, Iustin. – m. contra od. adversu s u. Akk., senatum contra Antonium (v. den röm. Legionen ), Cic.: se armis adversus Abrupolim, socium populi Romani, Liv. – mit ab u. Abl. wovor? wogegen? se suaque ab iis, Caes.: castra ab hostibus duplici fossā, Hirt. b. G.: per hunc illa (Macedonia) a Thracum adventu ac depopulatione defensa est, Cic. – ohne Objekt, etiamsi ab hoste defendant, Cic. – ganz absol. = sich zur Wehr setzen, cum iam defenderet nemo, Caes.: oppidum paucis defendentibus (obgleich nur usw.) expugnare non potuit, Caes.

    2) durch Rede od. Schrift eine Person od. deren Sache verteidigen, in Schutz nehmen, verfechten, vertreten, sich jmds. od. einer Sache annehmen, sich für jmd. od. etw. verwenden, jmd. od. etw. rechtfertigen, a) gegen Angriffe, Beeinträchtigung, Beschuldigung, Anklage usw., bes. v. Patron, Vertreter, α) übh., sowohl im Privat- als auch im Staatsleben (Ggstz. impugnare, oppugnare), utrum impugnatis plebem an defenditis, Liv.: Nysaeos diligentissime tueri ac defendere, Cic.: acta illa Caesaris, quae neque oppugnavi antea neque defendi, Cic.: def. optimatium partes, Suet.: eius (provinciae) iura fortunasque, Cic. – m. contra u. Akk., alqm contra inimicos suos, Cic.: suam salutem contra illius impetum (Ausfall) in se crudelissimum, Cic. – m. adversus u. Akk., se adversus populum Romanum (dem röm. V. gegen über), Cic. Phil. 1, 6, 13. – m. folg. ut u. Konj., me id maxime defendisse, ut ii vincerent, qui vicerunt, Cic.: mihi in Cumano diligentissime se, ut annui essemus, defensurum receperat, Cic. – β) als gerichtl. t. t., vor Gericht, sowohl den Kläger usw. gegen Beeinträchtigung als den Beklagten usw. gegen Beschuldigung, Anklage (Ggstz. accusare), def. homines sublevareque, Cic.: amicum, Cic.: Sex. Roscium parricidii reum, Cic.: provinciam Siciliam totam, Cic.: vitam salutemque totius provinciae, Cic.: def. tabulas testamenti, Val. Max.: rem M. Tullii, Cic.: P. Sullae causam, Cic.: P. Sullae innocentiam, Cic.: iustitiam (die G. = den Gerechten), Cic.: improbitatem, Cic. – u. def. crimen, eine Anklage, einen Anklagepunkt verteidigen = (durch Verteidigungsgründe) widerlegen, sich od. (v. Anwalt) den Beklagten von einer Beschuldigung reinigen, gegen eine B. rechtfertigen (v. Beklagten od. dessen Verteidiger [Ggstz. probare crimen, v. Ankläger]; vgl. Drak. Liv. 38, 49, 6), zB. crimen navale, Cic.: crimen istius coniurationis, Cic.: insidiarum Eumeni factarum crimen et maximā curā et minime probabiliter, Liv.: ebenso noxiam, Ter. Phorm. 225. – m. nähern Angaben, alqm de ambitu, Cic.: alqm in iudiciis, Nep.: alqm in capitis periculo, Cic.: D. Matrinium apud M. Iunium Q. Publicium praetores, Cic.: regem contra atrocissimum crimen, Cic.: contra hunc iudicio privato causam alcis, Cic.: causam istam contra (im Widerspruche mit) facta tua et contra scripta, Cic.: orabat, ut te contra suum patrem, si sestertium sexagiens peteret, defenderem, Cic.: alqm adversus Hiempsalem regem enixe, Suet.: alqm adversus petentem doli mali exceptione, Gaius inst.: adversus hanc actionem non defendi, Gaius inst.: neque in ea (defensione) factum ipsum per se defenditur, sed ex aliqua utilitate aut rei publicae aut hominum multorum aut etiam ipsius adversarii, Quint. – dah. prägn. = zu seiner Verteidigung( Rechtfertigung) sagen, zu seiner Verteidigung od. Rechtfertigung ( als Verteidigungsgrund) vorbringen od. anführen od. erklären, zu seiner Verteidigung ( Rechtfertigung) behaupten od. geltend machen, die Sache od. sich mit dem u. dem zu rechtfertigen suchen (vgl. Halm Cic. Mur. 5. Fabri Liv. 21, 18, 2. Madvig Emend. Liv. p. 384), tu mihi ita defendas: ›non est ista Verri numerata pecunia‹, Cic. – m. allg. Acc. des Neutr. eines Pronom., haec te dicere aequum fuit et id defendere, Ter.: quid enim defendit? Cic.: provideo enim, quid sit defensurus Hortensius, Cic.: cui si etiam id, quod defendit, velim concedere, tamen etc., Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., id aliorum exemplo se fecisse defendit, Cic.: hoc recte ac iure factum esse defendit, Cic.: ille nihil ex his sponte susceptum, sed principi paruisse (se) defendebat, Tac.: hunc tu igitur imperatorem esse defendis? Cic. – im Passiv m. Nom. u. Infin., necessitudo autem infertur, cum vi quādam reus id, quod fecerit, fecisse defenditur, wenn zur Verteidigung des Beklagten gesagt wird, er habe usw., Cic. de inv. 2, 98.

    b) eine Behauptung, Ansicht gegen Widerspruch u. Mißbilligung verteidigen, verfechten, behaupten, nachweisen od. nachzuweisen suchen (Ggstz. oppugnare, improbare, repudiare), def. sententiam, Cic.: rem def. in suis disputationibus (Ggstz. oppugnare), Cic.: haec improbantur a Peripateticis, a Stoicis defenduntur, Cic.: haec ipsa, quae a me defenduntur, didicit apud Philonem tam diu, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., quasi vero ille (Plato) aut factum id esse aut fieri potuisse defendat, Cic.: utilitatem ex laude nasci defendet, Cic.: im Passiv, gravissime et verissime defenditur numquam aequitatem ab utilitate posse seiungi, Cic. – mit folg. indir. Fragesatz, quae cur non cadant in sapientem, non est facile defendere (nachzuweisen), Cic. de fin. 2, 117.

    B) übtr.: 1) eine Stellung, Obliegenheit, Rolle behaupten, einnehmen, durchführen, ne locum suum, quem adhuc honestissime defendit, obtineat, Cic.: def. commune officium censurae, Cic.: actorum partes officiumque virile (v. Chor in der Tragödie), Hor.: vicem rhetoris atque poëtae, Hor.: semper alterum in acie cornu defenderat, hatte befehligt, Curt. – 2) als jurist. t. t., etwas gerichtlich in Anspruch nehmen, hereditatem ex testamento sibi, ICt.: usum fructum, possessionem, ICt.: alqm in libertatem, einen (Sklaven) für frei erklärt wissen wollen, ICt. – od. etw. gerichtlich anhängig machen, gerichtlich verfolgen, mortem od. necem alcis, ICt. – / Parag. Infin. defendier, Verg. Aen. 8, 493. Iuven. 15, 157. Sulpiciae sat. 51.

    lateinisch-deutsches > defendo

  • 17 defluo

    dē-fluo, flūxī, ere = καταῤῥέω, abfließen, I) im allg., herabfließen, abfließen, A) eig.: a) v. Wasser u. v. Gewässern u. v. andern Flüssigkeiten: α) v. Wasser u. v. Gewässern: aqua defluens, Cels.: montani defluentes rivi, Amm.: plenior unda defluit, Albinov. consol. Liv.: Borysthenes liquidissimus defluit, Mela: Hypanis diu qualis natus est defluit, Mela: defluit incerto lapidosus murmure rivus, Ov.: a celeritate, quā defluit, Tigri nomen est inditum, Curt. – m. per u. Akk., umor in puteis per venam auri defluens, Plin.: per arbores non defluunt imbres, Plin.: per Iberas et Hyrcanos diu et multum distantibus alveis defluunt (v. zwei Flüssen), Mela. – m. Abl. (von wo herab?) od. m. ex u. Abl., defluit saxis umor, Hor.: flumen Clurda Tauro monte defluens, Sall. fr.: defluens ex eo (fonte) rivus, Lact.: Tanais amnis ex Ripaeis montibus defluens, Plin. – m. praeter u. Akk., amnis praeter coloniam defluens, Plin. – m. Adv. (wohin?) od. m. in u. Akk., Anaxum, quo (wo) Varamus (der Fluß V.) defluit, Plin.: Rhenus, ubi Oceano appropinquavit, in plures defluit partes, fließt nach mehreren Seiten hin = teilt sich in mehrere Arme, Caes.: amnes clari in Oceanum defluunt, Plin.: Tanais in mediam fere Maeotida defluit, Mela: aqua pluvia in locum humiliorem e superioribus defluens, Plin. – u. im Bilde, hoc totum (orationis genus) e sophistarum fontibus defluxit in forum, Cic. or. 96. – β) v. andern Flüssigkeiten: sanguen eis (vulneribus) defluxerat, Cato: defluent pituita, Plin.: lac, quod in ungue haeret nec defluit, Plin.: mustum sponte defluens, Plin. – m. per u. Akk., per os continens pituita defluit, Cels.: argentum vivum per pelles sudoris vice defluens, Plin. – m. Adv. od. durch Abl. von wo? von wo herab? od. m. ab od. ex u. Abl., mella frondibus defluunt, Mela: sudor a capite et a fronte defluens, Cic.: sanguis, qui defluit a renibus, Plin.: arbores, ex quibus mel defluit, Plin.: sucus ex ipsa (filice) defluens, Plin.: nec tantum Niobae bis sex ad busta superbae sollicito lacrimae defluit a Sipylo, Prop. – m. in od. ad od. extra u. Akk., si quando in scrotum sanguis defluxit, Cels.: quod primum defluxerit in rotundum labrum, Col.: aes ipsum in catinos defluit, scoria extra fornaces, Plin.: potus defluit ad pulmonem, Gell. – b) v. trockenen Ggstdn. auf dem Wasser, herab- od. hinabschwimmen, m. Abl., wo herab? m. ab u. Abl., m. ad u. Akk. od. m. Acc. loc., α) v. sächl. Subjj.: dolia medio amni defluxerunt, Liv.: nuces fusae (die hineingeschütteten) ab Romanis castris medio amni ad Casilinum defluxerunt, Liv.: so nuces sparsae aquā ferente ad oppidum defluxerunt, Frontin. – β) v. leb. Wesen, teils v. Tieren, secundo amni, Verg. georg. 3, 447 (von einem Widder): fluvio secundo, Verg. Aen. 7, 495 (v. einem Hirsche). – teils von Menschen = herab- od. hinabsegeln, secundo amni, Liv.: cum paucis navigiis secundo amni, Liv.: Ostiam Tiberi, Suet.: ad insulam, Curt.

    B) übtr., herabfließen = allmählich, sanft herabkommen, -herabfallen, -herabgleiten, -herabsinken, m. Adv. (von wo? von wo herab?) od. m. ab od. ex u. Abl., m. in od. ad. u. Akk., a) im konkr. Sinne: iam ipsae defluebant coronae, Cic.: gleba cum regis capiti incĭdisset resoluta defluxit, Curt.: flores arescunt et defluunt, Hyg.: simul defluit fructus, Plin.: ne quid excĭdat aut ne quid in terram defluat, Cic.: ad terram tacito defluxit fistula lapsu, Claud. – tanta flamma ex Aetna monte defluxit, ut etc., Liv. fr. – So insbes.: α) v. der Kleidung, v. Haar, im guten Sinne = herabwallen, pedes vestis defluxit ad imos, Verg. Aen. 1, 104: ut sinus ex composito defluens modum lateris (die Taille) ambiret, Macr. sat. 3, 13, 4: defluentem leniter flectens comam, Prud. perist. 10, 273. – im üblen Sinne = schlapp herabhängen, rusticius tonso toga defluit et male laxus (zu schl. = schlotterig) in pede calceus haeret, Hor. sat. 1, 3, 31 sq. – β) v. Reiter, selten im guten Sinne = sich vom Pferde herabschwingen, portisque ab equo regina sub ipsis desiluit, quam tota cohors imitata relictis ad terram defluxit equis, Verg. Aen. 11, 499 sqq. – gew. im üblen Sinne = vom Pferde herabgleiten, herabsinken (v. Verwundeten), ille gravi subito devinctus vulnere habenas misit equi lapsusque in humum defluxit, Furius poët. bei Macr.: moribundus Romanus labentibus super corpus armis ad terram defluxit, Liv.: frenisque manu moriente remissis in latus a dextro paulatim defluit armo, Ov.: haec agentem anima defecit corpusque ex equo defluxit in terram, Curt. – b) im abstr. Sinne: α) übh., herabfließen = herabkommen, quodsi inest in hominum genere mens, fides, virtus, concordia, unde haec in terras nisi ab superis defluere potuerunt? Cic. de nat. deor. 2, 79: philosophorum ingenia Socratico ore defluentia, vom Munde des Sokrates ausgehend (= aus dem Munde des S. ihre Weisheit schöpfend), Vell. 1, 16, 4 H. (Kritz defluentium): ipsum illud primum, a quo defluit (hergekommen ist) secundum, Arnob. 7, 22. – So nun: αα) in absteigender Linie von jmd. herkommen = abstammen, is Gnaeum et Gaium procreavit; a quibus duplex Octaviorum familia defluxit, Suet. Aug. 2, 2. – ββ) ( wie καταῤῥεῑν εἴς τινα) defluere ad alqm od. alci, jmdm. zufließen, zufallen = zuteil werden, necesse est, si quid redundarit de vestro quaestu, ad illum potissimum, per quem agebatis, defluxisse, Cic. Verr. 3, 155: multaque merces, unde potest (von welcher Seite es sein kann = in jeder Beziehung), tibi defluat aequo ab Iove Neptunoque, Hor. carm. 1, 28, 27 sqq. – β) sich entfernend abfließen = allmählich ab gehen (abweichen), allmählich zu etw. übergehen = in etw. verfallen, adulescentes tantum ab eo (Seneca) defluebant (wichen, arteten ab), quantum ille ab antiquis descenderat (gesunken war), Quint. 10, 1, 126. – a necessariis artificiis ad elegantiora defluximus, Cic.: u. im üblen Sinne, nos in omnia deliciarum vitia dicendi quāque ratione defluximus, Quint. – So bes. v. der Rede, v. etw. Höherem zu etw. Geringerem herabkommen, geraten, sed nescio quo pacto ab amicitiis perfectorum hominum ad leves amicitias defluxit oratio, Cic. de amic. 100.

    II) prägn., abfließen = wegfließen, ablaufen, sich verlaufen, A) eig., von Gewässern: rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille labitur et labetur in omne volubilis aevum, Hor. ep. 1, 2, 42 sq.: cum hiberni defluxere torrentes, Sen. nat. qu. 3, 3.

    B) übtr., sich verlieren, vergehen, verlaufen, schwinden, verschwinden, absol., od. m. Adv. (von wo?), m. ex u. Abl. u. m. bl. Abl., a) im konkr. Sinne: celerrime is odor evanescit atque defluit, Plin.: eorum pinguedo sic defluxit, Cael. Aur.: nullus defluat inde color, Tibull.: ignavus defluxit corpore somnus, Tibull.: antequam tenerae sucus defluat praedae (Dat.), Hor. – Insbes., α) v. Haaren, ausfallen, ausgehen, extemplo tristi medicamine tactae defluxere comae, Ov.: vel affluit capillago vel defluit, Tert.: defluit expulsus morbo latitante capillus, Samm.: capillum defluere prohibet (v. einer Pflanze), Plin.: alci pili maturius defluunt, Plin. – β) v. Blättern u. Blüten, abfallen, folia arescunt et defluunt, Hyg.: folium eius non defluet u. non defluet folium ex eo, Vulg.: flores nominati, quod cito defluant de arboribus, quasi fluores, Isid. – γ) von Kleidern, abfallen, mirum fuit neque defluxisse eas (Servi Tulli praetextas) neque etc., daß sie weder (stückweise) abgefallen sind, noch usw., Plin. 8, 197: semel obsoleti coloris tunica collo inserta non ante deponitur aut mutatur, quam diuturnā carie in pannulos defluxerit defrustata, Amm. 31, 2, 5. – δ) v. leb. Wesen, sich verlaufen, ex queis (= quibus) magna pars defluxere, pauci restitere, Ps. Sall. de rep. 1, 2, 6: ex novem tribunis, quos tunc habueram, unus me absente defluxit, hat sich verzogen od. verloren (ist mir untreu geworden), Cic. Sest. 69. – b) im abstr. Sinne, α) aus dem Gedächtnisse entschwinden, altius iniuriae quam merita descendunt et illa (näml. merita) cito defluunt, has (näml. iniurias) tenax memoria custodit, Sen. de ben. 1, 1, 8: id tibi ne vacuo defluat ex animo, Prop. 1, 20, 2. – β) der Zeit nach verlaufen, ablaufen, entschwinden, ubi salutatio defluxit, litteris me involvo, Cic. ep. 9, 20, 3: sic horridus ille defluxit numerus Saturnius, Hor. ep. 2, 1, 158.

    lateinisch-deutsches > defluo

  • 18 disciplina

    disciplīna, ae, f. (discipulus), die Schule, I) im engern Sinne, die Lehre, der Unterricht, die Unterweisung, Bildung, Schule, 1) eig., absol., verb. educatio et disc., Quint.: litterae reliquaeque res, quarum est disciplina, für die es einen Unterricht gibt, die gelernt werden, Cic.: omnis disciplina memoriā constat (beruht auf dem G.), Quint.: haec est ergo tua disciplina? sic tu instituis adulescentes? Cic.: novum alqm alci in disciplinam tradere, Cic.: ab alqo disciplinam accipere, Cic.: nec disciplinam (Unterweisung, Theorie) modo, sed exemplum (Beispiel, Praxis) a me petere, Liv.: alci eam disciplinam adhibere (angedeihen lassen), Liv.: disciplinae esse aliis, andern zum Muster dienen, Plaut. – m. subj. Genet., disc. magorum, Cic.: furis atque divisoris, Cic.: caelestium praeceptorum, Vell.: parentum, Iustin. – pueritiae disciplinae, Unterrichtszweige des Knabenalters, Knabenunterricht, Cic. – m. obj. Genet. (in), disc. dicendi, rednerische Schulbildung, Cic.: virtutis, Cic.: litterarum disciplina (das Erlernen) agitari coepit, Cels. – 2) meton.: a) der Gegenstand der Lehre, die Wissenschaft, Kunst, das System, und wie unser Schule = die daraus hervorgehenden Kenntnisse, Fertigkeiten, Bildung, α) übh., absol., Corinthus disciplinis erudita, Cornif. rhet.: animum disciplinis meliorem fieri, Quint.: corpus periculis aut animum disciplinis exercuit, Vell. – m. Adjj., disciplinae Graecae, nostrae, Quint.: disciplinae liberales (Dichtkunst, Beredsamkeit, Jurisprudenz), Vell.: quaedam insitiva disc., aus der Fremde eingeführte Bildung, Cic.: disc. Etrusca, Cic.: bellica, Kriegskunst, Cic.: militaris, Kriegskunst, Nep.: navalis, theoretische Kenntnisse im Seewesen, Cic.: medicinae disciplinae libri, Werke über Medizin, medizinische Schriften, Gell.: architecti est scientia plurimis disciplinis (Wissenschaftszweigen) et variis eruditionibus (Elementarkenntnissen) ornata, Vitr.: disciplinis fallacissimis eruditus, in den Künsten des feinsten Betrugs, Auct. b. Alex.: alqm omni (in jedem Zweig) disciplinā militari erudire, Nep.: disciplinis regiis educari, Auct. b. Afr.: habere quasdam etiam domesticas (von Haus aus) disciplinas, Cic. – m. obj. Genet., disc. populorum, die Kunst, die V. zu lenken, Cic.: iuris civilis, Cic.: sapientiae, Liv.: musices, Quint.: haec dicendi ratio aut disciplina, Cic.: disc. ruris, der systematische od. rationelle Betrieb der Landwirtschaft, Col.: disc. augurandi, Suet. – β) die philos. Schule, das System, philosophiae disciplina u. disciplinae, Cic.: disc. mollis, Cic.: qui sunt ab ea disciplina, Cic. – γ) die rhetor. Schule, Methode, das Lehrsystem, Hermagorae, Cic.: summus doctor istius disciplinae, Cic. – b) Plur. disciplinae konkr.: α) Unterrichtsanstalten, Cic. Sull. 89. – β) Sekten, philosophorum, Ter. eun. 263.

    II) im weitern Sinne, die Schule = die Erziehung, Zucht, 1) eig.: a) im allg., disc. puerilis, Jugenderziehung, Cic.: severitas ac disc. maiorum, Tac.: disc. Amerina patris familiae rusticani, Cic.: civitatis (die im Staate herrschende), Cic.: vetus disc. regum, strenge Zucht, Strenge, Curt.: disc. tetra ac tristis veterum Sabinorum, Liv.: disc. familiae (der Sklaven) gravis et constans, Cic. – a pueris nullo officio aut disciplinā assuefacti, Caes.: labante disciplinā, Liv.: labente paulatim disciplinā, Liv.: disciplinam domesticam diligenter severeque regere, Suet. – b) insbes., die Kriegszucht, Mannszucht, disc. militaris, Liv. u.a.: disc. castrensis, Ps. Quint. decl.: disc. castrorum, Plin. pan. u. Suet.: militiae disc., Zucht der Kriegsschule, Cic.: disc. populi Romani, Cic.: disc. maiorum, Sall.: modestia militaris, veteris disciplinae decus, Tac.: disciplinam (militarem) severissime regere, Suet. u. Eutr. – 2) meton., die aus der Erziehung hervorgehende geordnete Einrichtung, Lebenseinrichtung, Ordnung, Weise, Sitte, Grundsätze, Gewohnheit, Politik, a) im allg.: disciplinae sanctitas, Ehrlichkeit der Politik, Liv.: novitas incognitae disciplinae, Vell.: disc. publica, öffentliche (polizeiliche) Ordnung, Polizei, ICt. u. Eccl.: disc. Macedonum regum, Persarum, Curt.: meretricia disc., Mätressenwirtschaft, Cic.: certa vivendi disc., bestimmte Lebensordnung, Cic.: disc. sacrificandi, Opferritus, Liv.: imitari avi mores disciplinamque, Cic.: eādem disciplinā (Politik) uti, Plaut.: earum artem et disciplinam colere, Plaut.: nam disciplina (Politik) est eis demunerarier ancillas primum, ad dominas qui affectant viam, Ter. – b) die Staatseinrichtung, Verfassung, Staatsverfassung, disc. civitatis, Sen.: disc. rei publicae, Cic.: earum civitatum severissima disc., Tac.: Lacedaemoniorum disc., Cic.: disciplinam dare, Cic.: disciplinam Lycurgi od. vetustissimam disciplinam Lycurgi tollere, Liv.: o morem praeclarum disciplinamque, quam a maioribus accepimus, si quidem teneremus, Cic. – / Gedehnte Nbf. discipulīna, Plaut. asin. 201; most. 154; Pseud. 1274. Corp. inscr. Lat. 7, 896. Cic. de rep. 2, 34 cod.; vgl. Fleckeisen Misc. crit. p. 34. – discipleina, Corp. inscr. Lat.2 1. p. 202 (elog. XLI).

    lateinisch-deutsches > disciplina

  • 19 disco

    dīsco, didicī, ere (zu διδάσκω), lernen, kennen lernen, I) durch Unterricht od. Gewöhnung od. Praxis etw. lernen, erlernen, kennenlernen, in od. über etw. sich unterrichten, etwas studieren (Ggstz. dediscere, verlernen, docere, lehren, dedocere, verlernen lassen), qui quod didicit id dediscit, einen Rückschritt macht, Plaut.: multa oportet discat atque dediscat, Cic.: disces docebisque artes, Sen.: hoc discunt omnes ante alpha et beta puellae, Iuven.: u. so d. elementa prima, Hor.: litteras (die Buchstaben), lesen lernen, Plaut.: litteras Graecas, Sall.: artem, Pompon. com. fr.: artes, Cic. u. Quint.: eas partes (Rolle), einstudieren, Ter.: ius, Augustin.: ius civile aut rem militarem, Jurist oder Soldat werden, Cic.: palaestram, Quint.: Persicum aruspicium, Catull.: primo textrinum, deinde litteras, Suet.: memoriter psalterium, auswendig lernen, Hieron. epist. 128, 3: discit crimina et vitas, erforscht, Verg.: discere nectaris sucos, schmecken lernen, kosten, Hor. – m. Ang. woher? von wem? woraus? durch Adv. od. durch de, ab, ex m. Abl., dum est unde ius civile discatur, adulescentes in disciplinam ei tradite, Cic.: ignara mariti puella unde disceret preces, vatem ni Musa dedisset, Hor.: inde vocabula prima, Lucr.: de te quidem haec didici omnia, Plaut.: coepit me obsecrare, ut sibi liceret discere id de me, Ter.: a quo multo plura didiceris quam de (von) Procilio, Cic.: ab eo Stoico dialecticam didicerat, Cic.: disce, puer, virtutem ex me, fortunam ex aliis, Verg.: id quod ex pluribus testibus prioribus actionibus didicistis, Cic.: quod tamen ex istis licuit mihi discere fastis, Ov. – m. Ang. bei wem? durch apud u. Akk., apud alqm litteras, Cic. ep. 9, 10, 3: cuius aliquid simile apud grammaticos puer didicerit, Quint. 2, 4, 1. – m. Ang. um welchen Preis? a quo decem milibus denariorum didicisse artem, quam edidit, Quint. 3, 1, 10. – m. Ang. wodurch? in castris per laborem usum militiae, Sall. Cat. 7, 4: quae illi litteris, ea ego militando didici, Sall. Iug. 85, 13: atque haec ut certis possemus discere (erkennen) signis, Verg. georg. 1, 351: v. lebl. Subjj., illae (pomiferae arbores) ab homine didicere blandos sapores adoptione et conubio, Plin. 16, 1. – m. folg. Infin., pingere, Varro fr.: texere (v. der Spinne), Plin.: saltare, Cic.: non caesim, sed punctim ferire, Veget. mil.: Latine loqui, Sall.: didicisse Getice Sarmaticeque loqui (Ggstz. didicisse Latine loqui), Ov.: discant cantare puellae, Ov.: vera dicere didici (habe gelernt, bin gewohnt), Plaut.: ferae hominem didicere (gewöhnten sich) pati, Lucan.: qui mori didicit, servire dediscit, Sen.: in minoribus navigiis rudem esse, quinqueremes autem maiores gubernare didicisse, Cic.: pater esse disce ab illis, qui vere sciunt, Ter.: cum Romanis bellare bonis malisque meis (unter guten u. üblen Erfahrungen für mich) didici, Liv.: von lebl. Subjj., nec varios discet mentiri lana colores, Verg. ecl. 4, 42. – m. Acc. u. Infin., bene qui didicere (wahrnahmen) deos securum agere aevom, Lucr. 5, 82 (vgl. Hor. sat. 1, 5, 101): disce tamen, veniens aetas, ubi Livia nunc est porticus, immensae tecta fuisse domus, Ov. fast. 6, 639: hi si didicerint non eadem omnibus esse honesta atque turpia etc., Nep. praef. § 3: sed hic forte a Platone didicerat deos nihil esse, Lact. 2, 4, 26: u. so usu od. experimento didicisse m. folg. Acc. u. Infin., Curt. 5, 1, 6. Frontin. 1, 10, 1. – mit folg. indir. Fragesatz, prius disce, quid sit vivere, Ter.: disce, quae censet amiculus, höre auf den Rat eines guten Freundes, Hor.: dominae potentia quae sit, hinc disce, meae, Ov.: quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo, discite, Hor.: plures discent quem ad modum haec fiant, quam quem ad modum his resistatur, Cic.: unde sit infamis, quare male fortibus undis Salmacis enervet tactosque remolliat artus, discite, Ov.: discite, femineis quid tela virilia praestent, Ov.: cum discere velim, an sententias dividi, an iri in singulas oportuerit, Plin. ep. 8, 14, 24: se experiendo didicisse, quam arduum, quam subiectum fortunae regendi cuncta onus, Tac. ann. 1, 11. – absol., ita didicisse (so gewöhnt sein, es so gewohnt sein) m. folg. ut u. Konj., se ita a patribus maioribusque suis didicisse, ut etc., Caes. b.G. 1, 13, 6. – m. Abl. des Instrum. womit? (auf, in usw.), disco fidibus, Cic. de sen. 26: armis, Sen. contr. 9 (4). praef. § 4. – m. Nomin. des Berufs, fac discat citharoedus aut choraules, Mart. 5, 56, 9. – m. Adv., disc. Latine, Quint. 1, 1, 13. – ganz absol., homines dum docent discunt, Sen.: valent pueri, studiose discunt, diligenter docentur, Cic. ad Q. fr. 3, 3, 1: pueri ad praescriptum discunt (lernen schreiben), Quint.: docta didici, ich habe Unterricht erhalten u. derselbe ist nicht an mir verloren gegangen, Plaut.: quam ob rem disces tu quidem a principe huius aetatis philosophorum et disces quam diu voles, Cic.: ipse in Aegypto natus didicit a Ctesidemo (war ein Schüler des Kt.), Plin.: quos discentes vita defecit, Cic.: discendi aut visendi causā maria transmittere, Cic.: studiosos discendi erudire atque docere, Cic.: cupiditas discendi, Liv. u. Sen.: discendi cupido, Apul.: studium discendi, discendi et docendi, Cic.: voluntas discendi, Cic.: ad discendum promptus (puer), Quint.: puer discens, ein Lehrling, Lehrbursche, eines Barbiers, Petron. 94, 14: eines Schusters, Ulp. dig. 9, 2, 5. § 3: Partiz. subst., discentes, Schüler, Lehrlinge, Lehrburschen, Liv. 6, 25, 9. Sen. de clem. 1, 16, 2. Suet. gr. 7 u. (Ggstz. magistri) Col. 1. praef. § 4: discentes speclariarii, Corp. inscr. Lat. 6, 8659. – 2) insbes.: a) als jurist. t.t., discere causam, sich über die Sache unterrichten, sich mit dem Stande der Sache bekannt machen, den Stand der Sache kennen lernen (v. Rechtsanwalt), Cic. de or. 2, 100. Sen. contr. 10. praef. 2. Quint. prooem. § 22 u. 10, 7, 20: causam ab od. ex alqo, Cic. de or. 2, 140. Quint. 12, 8, 6. – b) prägn., didicisse, studiert haben, Cic. de or. 2, 4; Brut. 249; or. 146. – II) kennen lernen = zur Kunde gelangen von usw., 1) im allg., a) jmd.: me peritus discet Hiber Rhodanique potor. Hor. carm. 2, 20, 20: u. prägn., quem legis expertes Latinae Vindelici didicēre nuper, zu ihrem Schaden kennen gelernt, Hor. carm. 4, 14, 8. – b) einen Ort: quae mundi pars est, quam ille vincendo non didicerit, Manl. Statian. bei Vopisc. Prob. 12, 3: m. dopp. Acc. (etw. als usw.), Aegyptum totam didici levem pendulam, Hadrian. bei Vopisc. Saturn. 8, 1. – 2) eine Tatsache in Erfahrung bringen, erfahren, quae didici, dixi omnia, Plaut.: haec ubi rex didicit, Ov.: quod ubi primum didicit Demaratus, Iustin. – m. folg. Acc. u. Infin., bene ubi discimus consilium quoi cecidisse, hominem catum eum declaramus, Plaut.: discit cum omni equitatu Litaviccum ad sollicitandos Aeduos profectum, Caes.: quos cum tantā celeritate venire rex didicisset, Iustin.: animadverti enim et didici ex tuis litteris te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres, Cic. – mit folg. indir. Fragesatz, donec aliquem ex legatis misisset, a quo disceret senatus, quantum in Etruria belli esset, Liv. 10, 35, 17. – absol., ut quidem didici ego, Plaut. Poen. prol. 122. – / Partiz. Fut. akt. disciturus, Apul. fr. 10 bei Prisc. 10, 19 (wo auch Supin. discitum ohne Beleg).

    lateinisch-deutsches > disco

  • 20 eligo

    ē-ligo, lēgī, lēctum, ere (ex u. lego, ere), heraus-, weg-, ablesen, I) eig.: 1) im allg.: pedes e capite pullorum, Varro r. r. 3, 9, 14. – 2) insbes., ausraufen, -jäten, herausziehen, herbas, Varro r. r. 1, 47: steriles herbas, Curt. 4, 1 (4), 21: gramina manu, Col. 4, 5. – im Bilde, illas fibras stirpium omnes eligere, Cic. Tusc. 3, 84: superstitionis stirpes omnes eligere, Cic. de div. 2, 149. – II) übtr., auslesen = auswählen, a) leb. Wesen: α) übh.: amicos, Cic.: colonos, Cic.: milites circiter CXX voluntarios, Caes.: iudices, Vopisc.: electi per manipulos viri, Liv.: permitto, ut de tribus Antoniis eligas quem velis, Cic.: suorum e numero adulescentes quosdam, Nep.: ex suis cohortem unam, Auct. b. Afr.: ex senatoribus centum, Eutr.: m. bl. Abl., equos numero omni, Verg.: quemvis mediā elige turbā, Hor.: m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., amicos (zu Fr.) elegit (eos), quibus etc., Suet.: M. Verrius Flaccus ab Augusto quoque nepotibus suis (für seine E.) praeceptor (zum L.) electus est, Suet. – absol., u. zwar prägn., haud semper errat fama (öffentliche Meinung); aliquando et elegit, hat sie eine richtige Wahl, hat sie den rechten Mann getroffen, Tac. Agr. 9. – β) insbes., einen Fürsten wählen, regem, Suet.: imperatorem, Suet. u. Vopisc.: ad imperium consensu militum eligi, Eutr.: im Passiv m. dopp. Nom., Quintillus consensu militum imperator (zum K.) electus, Eutr.: Servius Galba ab Hispanis et Gallis imperator electus (est), Eutr. – b) Lebl.: locum, Verg. u. Curt.: sibi sedem, Curt.: minima malorum, Cic.: peiora, Lact.: eam vitam, Tac.: ex multis Isocrati libris triginta fortasse versus, Cic.: ex omnibus optima, Quint.: electi ex poëtis maxime loci, Quint.: m. Ang. des Zweckes durch ad u. Akk., spatiosas ad hoc silvas, Curt.: oleam ad cibum, Varro: electus facienda ad sacra Cithaeron, Ov.; od. durch Dat., urbi locum, Curt.: morti locum, Curt.: hunc urbi condendae locum, Liv.: condendae urbi sedem, Curt.; od. durch qui m. Konj., quae colat elegit contraria flumina flammis, wählte zu seinem Aufenthalt die usw., Ov. met. 2, 380. – m. folg. Infin., Augustin. de civ. dei 1, 11; 2, 25 u.a. Ambros. de off. 3, 8, 54: m. folg. Nom. u. Infin. (m. Adj. u. esse), Augustin. de civ. dei 2, 13; conf. 4, 14 (wo el. m. folg. Infin. u. quam = lieber wollen): m. folg. ut u. Konj., Augustin. epist. 211, 2. – Partiz. fubst., ēlēcta, ōrum, n., ausgehobene Stellen (Stücke), Auszüge (Exzerpte), Plin. ep. 3, 5, 7 u. 7, 9, 3. – / Nbf. ēlego, wov. Präs. elegit, Tac. Agr. 2: Infin. Präs. Pass. elegi, Tac. hist. 1, 16 cod. M (die Ausgaben eligi). Vgl. Stirker Tacit. Formenl. S. 56.

    lateinisch-deutsches > eligo

См. также в других словарях:

  • Iliade — Titelblatt der Iliasausgabe von Theodose Thiel, die in Straßburg am Ende des 16. Jahrhunderts veröffentlicht wurde …   Deutsch Wikipedia

  • Ilias — Manuskript F205 der Biblioteca Ambrosiana in Mailand mit Text und Illustration der Verse 245–253 des achten Buches der Ilias aus dem späten 5. oder frühen 6. Jahrhundert n. Chr …   Deutsch Wikipedia

  • Delphische Maximen — Delta Inhaltsverzeichnis 1 Δαιδάλου πτερά 2 Δαμόκλειος σπάθη …   Deutsch Wikipedia

  • Furcht und Schrecken — Delta Inhaltsverzeichnis 1 Δαιδάλου πτερά 2 Δαμόκλειος σπάθη …   Deutsch Wikipedia

  • Liste griechischer Phrasen/Delta — Delta Inhaltsverzeichnis 1 Δαιδάλου πτερά …   Deutsch Wikipedia

  • Trinkhorn — Sammlung frühneuzeitlicher Trinkhörner Als Trinkhorn bezeichnet man ein schon im Altertum gebräuchliches Trinkgefäß, das ursprünglich aus Tierhörnern (Büffel oder Ochsen) angefertigt, von den Griechen aber zur Zeit verfeinerter Kultur in Ton und… …   Deutsch Wikipedia

  • Аммиан Марцеллин — У этого термина существуют и другие значения, см. Марцеллин (значения). Аммиан Марцеллин Ammianus Marcellinus …   Википедия

  • Марцеллин — Аммиан Марцеллин Ammianus Marcellinus Титульный лист книги Аммиана издания Аккурзия (Аугсбург, 1533) Дата рождения: ок. 330 Место рождения: Антиохия Дата смерти: ок. 400 Место смерти …   Википедия

  • Quintus Caecilius Epirota — est un enseignant latin et critique littéraire du Ier siècle av. J.‑C.. Sommaire 1 Biographie 2 Des innovations dans l enseignement de la littérature latine 3 …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»